شبکه نور راهی برای گمراه شدن
قرآن-اهل بیت(ع) = گمراهیشبکه نور راهی برای گمراه شدن
قرآن-اهل بیت(ع) = گمراهیمواعظ عیسی بن مریم در انجیل
خوشا بر آنها که بیکدیگر مهربانى کنند آنانند که در روز قیامت رحمت میشوند، خوشا بر اصلاحکنندههاى میان مردم آنانند همان مقربان خدا در روز رستاخیز، خوشا بر آنها که دل خود را پاک
تحف العقول-ترجمه کمرهاى، متن، ص: 535
دارند آنانند که روز رستاخیز خدا را دیدار میکنند، خوشا بر آنها که در دنیا فروتنى کنند آنان در روز رستاخیز وارث تختهاى پادشاهیند، خوشا بر فقراء که ملکوت آسمان را دارند، خوشا بر غمندهها آنهایند که شاد زیند، خوشا بر آنان که از راه خشوع گرسنگى و تشنگى کشند آنانند که سیراب شوند [خوشا بر آنان که کار خیر کنند و برگزیدههاى خدا خوانده شوند] خوشا بر آنها که بخاطر پاکیزگى ناسزا شنوند که ملکوت آسمان از آن آنها است، خوشا بر شما که محسود گردید و دشنام شنوید، و در باره شما هر سخن زشت و دروغ گفته شود در این هنگام باید شاد باشید و خرم باشید زیرا مزد شما در آسمان بسیار است. فرمود اى بندههاى بد مردم را بگمان سرزنش کنید و خود را با یقین (ببدکردارى) سرزنش نکنید [اى دنیاپرستان مخواهید بدان چه در وجود شما نیست ستوده شوید و انگشت نشان باشید] اى دنیاپرستان سرها بتراشید و پیراهن کوتاه بپوشید و سر بزیر باشید و کینه از دل خود نزدائید؟! اى دنیاپرستان شما چون گورى باشید که از برون آراسته است و ناظران را خیره کند و درونش استخوانهاى مردههاى آکنده از خطا است، اى دنیاپرستان همانا به چراغ مانید که بمردم بتابد و خود را بسوزد، اى بنى اسرائیل خود را بمجلس علماء برسانید گر چه به سر زانو بروید [و لو سواره بتازید] زیرا خدا دلهاى مرده را بنور حکمت زنده کند، چونان که زمین مرده را بباران تند زنده کند.
اى بنى اسرائیل کم گوئى حکمت بزرگى است بر شما باد بخموشى زیرا شیوه خوب و سبکبارى از گناهانست، پس باب دانش را محکم سازید که بابش صبر است، و راستى خدا خندان بیجا را دشمن دارد،
تحف العقول-ترجمه کمرهاى، متن، ص: 536
و آنکه را بىادب و منطق براه افتد، و خدا دوست دارد آن حاکمى که چون چوپانى از رعیتش غفلت ندارد از دل خدا را شرم دارید چنان که از مردم در ظاهر شرم میدارید، و بدانید کلمه حکمة گمشده مؤمن است، و بر شما است که تا از دست نرفته آن را دریابید و از دست رفتن آن اینست که استادانش از دست روند. اى علاقمند بدانش دانشمندان را براى دانش آنان بزرگدار و ستیزه با آنها را از دست بگذار، و نادانها را بخاطر نادانى آنها کوچک بحساب آر، و از خودت مرا نشان بلکه بخودت نزدیکشان کن و آنها را بیاموز.
اى علاقمند بدانش بدان هر نعمتى را قدردانى و از شکرش درمانى بجاى گناهى مسئول آنى.
اى علاقمند بدانش بدان که از توبه هر نافرمانى درمانى خود کیفرى است که گرفتار آنى.
اى علاقمند بدانش گرفتاریهائى در پى است که ندانى که تو را اندر گیرند، پیش از آنکه ناگهانت در رسند براى آنها آماده باش.
باصحاب خود فرمود (ع): بگوئید که اگر یکى از شماها ببرادرش گذر کرد و دید جامهاش از عورتش بکنار رفته بیشترش عریان کند یا جامه را بر او برگرداند؟ گفتند جامه را بر او برگرداند فرمود (ع): نه بلکه شما او را عریانتر کنید. دانستند که مثلى براى آنها زده و گفتند یا روح اللَّه این چگونه است؟ فرمود این مثل یکى از شماها است که بر عیب برادرش مطلع شود و آن را نپوشاند.
بحق براى شما میگویم: من شما را تعلیم میدهم تا بدانید نه اینکه خودبین شوید، راستى شما بدان چه خواهید نرسید مگر بترک آنچه بدان شهوت دارید و بدان چه آرزومندید دست نیابید مگر بصیر
تحف العقول-ترجمه کمرهاى، متن، ص: 537
بر آنچه بد دارید، مبادا یک نگاه بیندازید که تخم شهوت در دل بکارد و همین براى فتنه صاحب آن بس است، خوشا بر کسى که دیدهاش را در دلش نهد و دل بدیده ندهد، آقامنش بعیب مردم ننگرید و عیب آنها را بنظر بندهها نگرید، همانا مردم دو دستهاند بلاکش و عافیتمنش. بر بلاکش ترحم کنید، و خدا را بر عافیت سپاس گوئید. اى بنى اسرائیل از خدا شرم ندارید هر کدامتان نوشابه خود را گوارا نداند تا از خاشاکش بیالاید، و باک ندارد که مانند جنگلى از حرام را بگلو فرو برد، آیا نشنیدید در تورات بشماها گفته شد صله رحم کنید و پاداش متقابل بارحام خود بدهید، و من بشما میگویم آنکه از شما بریده باو صله دهید و بآن که از شما دریغ کرده بخشش کنید، و بآن که هم با شما بد کرده خوبى کنید، و بآن که بشما دشنام هم میدهد سلام کنید، و با دشمن هم بعدالت رفتار کنید، و از آنکه بشما ستم کرده درگذرید چنانچه دوست دارید که از بدکردارى شما درگذرند، از گذشت خدا عبرت گیرید آیا نبینید که خورشید بر نیک و بد شما میتابد و بارانش بر صالح و طالح فرو میبارد. اگر شما جز دوست خود را دوست ندارید و بجز بر آنکه احسانتان کرده احسان نکنید و جز بخشش متقابل ندارید چه برترى بر دیگران دارید، با اینکه نابخردان که فضلى و درایتى ندارند همین کار را میکنند، ولى اگر میخواهید دوستان و برگزیدگان خدا باشید بدان که با شما، بد کند نیکى کنید و از ستمکار بر خود بگذرید و بدان که از شما روگردانست سلام کنید. گفته مرا بشنوید، و حفظ کنید سفارشم را، رعایت کنید پیمان را تا خود علماى چیز فهم باشید.
از روى درستى بشما میگویم که دلهاى شما بدان جا است که گنجهاى شما است، از این رو مردم مال
تحف العقول-ترجمه کمرهاى، متن، ص: 538
خود را دوست دارند و جانشان بدان شیفته است، شما گنجهاى خود را در آسمان نهید آنجا که نه شاشه آنها را میخورد و نه دزدشان میبرد. از روى درستى بشما میگویم بنده را توانى نیست که دو پروردگار را خدمت کند و بناچار یکى را بر دیگرى ترجیح دهد همچنین دوستى خدا و دوستى دنیا براى شما فراهم نشود «1» از روى راستى بشما میگویم که بدترین مردم کسى است که دنیا را بر دانش خود ترجیح دهد، دنیا را بخواهد و بجوید و برایش بکوشد تا اگر تواند مردم را بسرگردانى کشاند، پهناورى تابش خورشید کور را چه سود دهد که آن را نتواند دید، همچنین دانش هر عالمى را که بکارش نبندد سودى ندهد، چه اندازه میوه درخت فراوانست و همه سودمند و خوردنى نیستند، و چه بسیارند دانایان و همه بدان چه دانند سود نبرند، و چه پهناور است زمین و همه را سکونت نتوان، و چه بسیارند سخنگویان و چنان نباشد که همه سخنشان تصدیق شود، از دانایان دروغگو خوددارى کنید آنها که پشمینه پوشند و از راه تزویر سر بزیر نمایند تا خطاى خود را صواب وانمود کنند زیرچشمى نگاه کنند نگاه گرگانه، و گفتارشان با کردارشان مخالف است. آیا مىشود از درخت عوسج انگور چید و یا از بوته حنظل انجیر، و همچنین گفته عالم دروغگو اثر ندارد جز ناحق، و نیست که هر که بگوید راست بگوید.
بدرستى براى شما میگویم که زراعت در روى زمین خاکى و هموار روید نه روى سنگ خارا،
تحف العقول-ترجمه کمرهاى، متن، ص: 539
همچنین حکمت در دل متواضع پرورش یابد نه در دل متکبر زورگو، آیا ندانید هر که سر بر سقف بر فرازد شکسته سر گردد، و هر که سر از آن فرود گیرد در سایهاش باشد، و وى را مأوى دهد، و همچنین هر که براى خدا تواضع نکند خدایش زبون سازد و هر که براى خدا تواضع کند او را بر افرازد، عسل در خیک همه گاه خوب نیست و همچنین هر دلى حکمت پرور نیست، خیک تا ندریده و نخشکیده و نگندیده ظرف عسل مىشود، و همچنین دل تا از شهوات پاره نشده و طمعش چرکین نکرده و خوشى و نعمتش سخت ننموده ظرف حکمت میتواند بود. بدرستى براى شما میگویم که آتشسوزى در یک خانه بدید آید و پیوسته از خانهاى بخانهاى درگیرد تا خانههاى بسیارى را بسوزد مگر اینکه آن خانه نخست را دریابند و از بن برآرند تا آتش از کار بیفتد. چنین است ستمگر نخست اگر جلو دست او را بگیرند دنبالش پیشواى ستمگرى نیاید تا بدو اقتداء کنند چونان که اگر آتش در خانه نخست بچوب و تخته درنگیرد چیزى را نسوزاند.
بدرستى براى شما میگویم: هر که بمار بنگرد که قصد برادرش کرده که او را بگزد و برادر را برحذر ندارد و مار او را بکشد برىء از شرکت در خونش نیست. و همچنین هر که ببرادرش بنگرد که میخواهد گناه کند و او را از انجام آن بد بر حذر ندارد تا گناهش اندر گیرد برى از شرک در گناهش نیست، و هر که تواند ستمگرى را جلو گیرد و جلوش را نگیرد چون مرتکب ظلم است، چگونه ظالم بهراسد با اینکه در میان شما آسوده زید و بازش ندارند و جلوش را نگیرند و دستش را کوتاه نکنند. از کجا
تحف العقول-ترجمه کمرهاى، متن، ص: 540
ستمکاران کوتاه آیند و چگونه مغرور نگردند همین بس است که یکى از شماها گوید من خود ستم نکنم و هر که خواهد ستم کند و ستم را بنگرد و جلو نگیرد؟ اگر مطلب اینست که شما میگوئید چرا شما با ظالمانى که همکار آنها نیستید در عقوبت و گرفتارى دنیاشان شریکید. اى بندههاى بد واى بر شما چگونه بخدا امید دارید که شما را از هراس روز قیامت آسوده دارد یا اینکه از مردم نسبت باطاعت خدا میترسید و از آنها با نافرمانى خدا فرمان میبرید، و در پیمانهاى مخالف با پیمان با خدا بدانها وفادارى میکنید.
بدرستى با شما میگویم از هراس این روز از طرف خدا امان ندارد کسى که بندهها را در برابر او پرورنده بداند، واى بر شما اى بندههاى بد براى دنیائى پست و شهوتى زشت از ملک بهشت کوتاه دستى کنید، و هراس روز رستاخیز را از یاد ببرید.
واى بر شما اى دنیا پرستان براى نعمتى زایل و زندگى چند روزه از خدا میگریزید و ملاقات او را بد میدارید پس چگونه خدا ملاقات شما را میخواهد و شما ملاقاتش را نمیخواهید، همانا خدا ملاقات کسى را خواهد که طالب ملاقات او است، و ملاقات کسى که ملاقاتش را نخواهد بد میدارد، چگونه شما پندارید دوستان خدائید نه دوستان مردم با اینکه از مرگ میگریزید و بدنیا پناه میبرید، چه سودى دارد براى مرده که حنوطش خوشبو و کفنش سفید است و همه اینها در زیر خاک تیره است.
همچنین خرمى دنیاى شما بشما سودى نبخشد با همه آرایشى که برابر شما دارد با اینکه از دست میرود و نابود میگردد، چه سودى براى شما دارد پاکیزگى تن و صفاء رنگ شما با اینکه به مرگ میگرائید و زیر
تحف العقول-ترجمه کمرهاى، متن، ص: 541
خاک فراموش میشوید و در تاریکى گور فرو میروید؟
واى بر شما اى دنیا پرستان در تابش خورشید چراغ میکشید با اینکه روشنى آن شما را بس است، و چراغ را در تاریکى از دست مینهید که براى آن مسخر شما شده؟ همچنین شما براى کار دنیا از پرتو دانش استفاده میکنید با اینکه دنیا براى شما ضمانت شده و استفاده از پرتو علم را براى آخرت از دست دادید که براى آنتان دادهاند، میگوئید آخرت حق است و دنیا را آماده میسازید، و میگوئید مرگ حق است و از آن میگریزید، و میگوئید خدا میشنود و میبیند و نمیترسید که گناهان شما را شماره گیرد، و چگونه کسى که از شما بشنود باور کند زیرا آنکه ندانسته دروغ گوید معذورتر است از آنکه دانسته دروغ گوید گرچه هیچ عذرى براى هیچ دروغى نیست. بحق براى شما میگویم راستى چون مرکبى را سوار نشوند و ریاضت و تمرین ندهند و بکار نگیرند سرکش و بدخلق مىشود، همچنین هر گاه دلها بیاد مرگ نرم نشوند و رنج مداومت بر عبادت را نکشند سخت و تند میشوند، چه سود دهد خانه تاریک را که چراغى بر بامش نهند و درونش پر هراس و تاریک باشد همچنین شما بنور علمى که در دهان دارید بهرهمند نشوید در صورتى که درون شما از آن هراسناک و معطل است بشتابید و خانههاى تاریک خود را روشن کنید، همچنین بشتابید و دلهاى سخت خود را با حکمت نرم کنید پیش از آنکه زنگ گناهان در آنها بنشیند و از سنگ سختتر شوند، چگونه ناتوانى بار سنگینى را بکشد یا چگونه گناهان کسى که بدرگاه خدا آمرزش نجوید فرو ریزد بلکه چگونه جامه چرکین کسى که نشویدش پاک گردد، و چگونه خطاکار بىکفاره از گناه بر کنار شود، بلکه چگونه کسى که
تحف العقول-ترجمه کمرهاى، متن، ص: 542
بىکشتى بدریا اندر شود نجات یابد، و چگونه کسى که جد و کوشش نکند از فتنههاى دنیا برهد، و یا چگونه مسافر بىرهنما بسر منزل رسد، و چگونه کسى که معالم دین را نداند ببهشت رود، و چگونه کسى که خدا را اطاعت نکند بخشنودیهاى وى رسد، و چگونه کسى که در آینه ننگرد عیب چهره خود بیند، و چگونه دوستى با رفیق کامل باشد براى کسى که برخى از آنچه دارد بوى ندهد، و چگونه دوستى پروردگار در کسى کامل باشد که برخى از آنچه دارد بوى وام ندهد. بحق براى شما میگویم همچنانى که دریا از اینکه کشتى در آن غرقه شود کاستى نگیرد و هیچ زیانش نرسد همچنین از نافرمانیهاى شما هیچ کاستى و زیانى بخدا نرسد بلکه زیانش بخود شما رسد و خود را کاسته کنید و چنان که هر که هر چه در پرتو آفتاب زیر و رو شود از آن نکاهد و خود خوش و زنده گردد، همچنین خدا هر چه بشما روزى دهد و عطا کند از او نکاهد بلکه شما بروزیش خوش و زنده باشید، و براى هر که شکرش کند بیفزاید که او شاکر و علیم است.
واى بر شما اى مزدوران بد، مزد تمام بگیرید و روزى بخورید، و جامه بپوشید، و خانهها بسازید و کار اجیرکننده خود را تباه کنید، نزدیک است صاحب کار از شما بازخواست کند، و در کارى که تباهش کردید بنگرد و اسباب رسوائى شما را فراهم کند، و فرمان دهد تا گردنهاى شما را بزنند، و فرمان کند دستهاى شما را از بندهایش ببرند، و بفرماید تا پیکر شما را روى شکم بکشند و در سر راه اندازند تا عبرت پرهیزکاران و کیفر ظالمان باشد.
واى بر شما اى علماء بد بخود نگوئید مرگ شما پس افتد بخاطر اینکه مرگ شما را فرا نگرفته تا آنجا نزدیک است که گویا بر شما درآمده و شما را کوچانده از اکنون دعوت را آویزه گوش خود کنید
تحف العقول-ترجمه کمرهاى، متن، ص: 543
و هم اکنون بر خود شیون کنید، و هم اکنون بر خطاهاى خود گریه کنید، و هم اکنون بار بندید و آماده شوید و بتوبه نزد پروردگار خود بشتابید. بحق براى شما میگویم چنانچه بیمار خوراک خوب را مینگرد و از آن لذت نبرد در حالى که از سختى درد بنالد آنچنان دنیادار از عبادت لذت نبرد و شیرینى آن را نفهمد که دوستى مال را درک کند، و چنانچه بیمار بشرح حال خود از زبان پزشک استاد لذت برد براى امید بشفاء و هر گاه تلخى دواء و مزه آن را درک کند شفاء در نظرش تیره میگردد، همچنین اهل دنیا بخرمى و انواع نعمى که در آنست لذت برند و چون مرگ ناگهان را بیاد آرند آن لذت را بر آنها تیره کند و تباه نماید.
بحق براى شما میگویم همه مردم بستارهها نگاه کنند ولى بدان رهنمائى نشود جز کسى که خط سیر آنها را بداند، و منازلشان را بشناسد، و همچنین شما همه دانش مىآموزید و کسى بدانش راه بر نشود جز آنکه آن را بکار بندد.
واى بر شما اى دنیا پرستان مغز گندم را پاک کنید و خوب آردش کنید تا مزهاش را بفهمید و خوردنش بر شما گوارا باشد و همچنین در ایمان مخلص باشید تا شیرینیش را درک کنید و دنبالهاش بشما سود بخشد.
بحق بشما میگویم اگر یک چراغ روغن قطران یابید که در شب تار میسوزد از آن روشنى جوئید و بوى قطرانش مانع شما نیست، همچنین براى شما سزاوار است دانش را از هر کس یافتید بکار بندید و بىرغبتى وى در آن مانع شما نباشد.
تحف العقول-ترجمه کمرهاى، متن، ص: 544
واى بر شما اى دنیا پرستان نه چون حکماء خردمندى دارید، و نه چون بردباران خوب میفهمید و نه چون دانشمندان میدانید، و نه چون بندگان خود دارید و نه چون آزادگان راد باشید، نزدیک است دنیایتان از بن بر کند و برو برگرداند بر سر بینى سرنگونتان کند سپس خطاهایتان مهارتان را بگیرند و علم از دنبال شما را براند تا بپادشاه جزا ده تسلیمتان کنند در حالى که برهنه و تنها باشید و شما را ببدکرداریتان سزا دهد. واى بر شما اى دنیا پرستان آیا بوسیله علم و دانش شما را بهمه مردمان سلطنت ندادند و آن را بدور انداخته و بدان عمل نکردید و بدنیا روى آوردید بدان قضاوت کنید و آن را آماده ساختید، و آن را برگزیدید و آباد کردید تا کجا شما پى دنیائید براى خدا در شما بهرهاى نیست.
درست بشما میگویم که بشرف آخرت نرسید مگر بترک آنچه دوست دارید، در انتظار توبه فردا نباشید زیرا تا فردا یک شب و یک روز است و قضاء خدا در آنها بامداد میکند و شام میکند.
درست بشما میگویم گناهان خرد و کوچک دامهاى شیطانند آنها را در نظر حقیر و خرد جلوه دهد تا گرد آیند و شما را فرا گیرند.
درست بشما میگویم راستى یک مدح دروغ و تبرئه دینى سرآمد بدیهاى معین است، و دوستى دنیا
تحف العقول-ترجمه کمرهاى، متن، ص: 545
سر هر خطائى است «1». درست بشما میگویم چیزى بشرف آخرت رسانندهتر و در برابر حوادث دنیا کمک بخشتر از نماز پیوست نیست، و چیزى بخداوند رحمان از آن نزدیکتر نیست پس بر آن بپائید و بر آن بیفزائید نسبت بهر کار خوبى که بخدا نزدیک کند باز نماز بدو نزدیکتر و برگزیدهتر است.
درست بشما میگویم که هر کار ستمرسیدهاى که بگفته و کرده و کینهتوزى یارى نجست در ملکوت آسمان بزرگ است، کدامتان نورى دیده که تاریکى نام دارد یا تاریکى که نور نام دارد، همچنین براى بنده خدا فراهم نشود که هم مؤمن باشد و هم کافر، و هم شیفته دنیا باشد و هم شیفته آخرت، آیا جوکار گندم درود یا گندمکار جو درود؟ همچنان هر بنده خدا در آخرت همان درود که کاشته و بکار خود پاداش بیند.
درست بشما میگویم که مردم از نظر دانش دو دستهاند مردیکه بزبان محکمش ادا کند و ببدکردارى ضایعش سازد، و مردیکه بزبانش محکم گوید و با کردار تصدیقش کند این دو بسیار از هم دورند، خوشا بعالم با عمل و واى بر عالم بصرف زبان.
درست بشما میگویم: هر که زراعتش را از گیاه پاک نکند گیاهش فراوان گردد تا زراعت را فرو
تحف العقول-ترجمه کمرهاى، متن، ص: 546
گیرد و تباه سازد و کسى که دوستى دنیاى مذموم را از دلش برون نکند آن را فرو گیرد تا براى دوستى آخرتش مزهاى نیابد. واى بر شما اى دنیا پرستان مساجد پروردگار خود را زندان تن خویش سازید، و دلهایتان را خانه تقوى کنید، و دلهاى خود را جایگاه شهوات نسازید.
درست بشما میگویم که بیتاب ترین شما ببلا دنیا دوستتر شما است، و شکیباترین شما ببلا زاهدترین شما است بدنیا.
واى بر شما اى علماء بد آیا مرده نبودید و زندهتان کرد، و چون زنده شدید باز مردید.
واى بر شما نادانان مادرزاد نبودید و شما را آموخت و چون شما را آموخت فراموش کردید.
واى بر شما آیا بىادب نبودید و خدا بشما دیندارى آموخت، و چون دین را فهمیدید راه نادانى گرفتید.
واى بر شما آیا همه گمراه نبودید و خدا راهنمائیتان کرد و چون ره را یافتید بگمراهى پرداختید.
واى بر شما آیا کور نبودید و شما را بینا کرد، و چون بینا شدید کور گشتید.
واى بر شما آیا کر نبودید و شما را شنوا کرد و چون شنوا شدید کر شدید.
واى بر شما آیا لال نبودید و شما را گویا کرد، و چون شما را گویا کرد لال شدید.
واى بر شما آیا پیروزى نخواستید، و چون پیروزتان کرد بعقب برگشتید.
واى بر شما آیا خوار نبودید و عزیزتان کرد، و چون عزیز شدید زور گفتید و تجاوز کردید و نافرمان شدید.
تحف العقول-ترجمه کمرهاى، متن، ص: 547
واى بر شما آیا در روى زمین ناتوان شمرده نمیشدید و ترس آن داشتید که مردمتان بربایند و خدا شما را یارى کرد و کمک داد و چون یاریتان کرد تکبر ورزیده و زور گفتید، واى بر شما از خوارى روز قیامت که چگونه خوار و زبونتان کند. واى بر شما اى علماء بد شما کردار ملحدان دارید و آرزوى وارثان بهشت در سر میپرورید، و آرامش آسودگان بخود بندید، کار خدا بر آن پایه نیست که شما آرزو دارید و اختیار کردید بلکه براى مرگ تولید نسل کنید، و براى ویرانى میسازید و آباد میکنید، و براى وارثان آماده مینمائید.
درست بشما میگویم: که موسى بشما فرموده بخدا سوگند [دروغ مخورید و من میگویم بخدا] سوگند راست و یا دروغ نخورید ولى بگوئید: نه، آرى، اى بنى اسرائیل بر شما باد که از تره بیابان و نان جو استفاده کنید، و از نان گندم پرهیز کنید که من میترسم شکرانه آن را نتوانید کرد.
بحق براى شما میگویم که هر کلمه بدى میگوئید روز قیامت بشما جواب داده مىشود، اى بندههاى بد هر گاه یکى از شماها بخواهد یک قربانى سر ببرد و یادش آید که برادرش از او ناراضى است باید قربانى را بگذارد و برود نزد برادرش و او را راضى کند و برگردد و سر قربانى خود را ببرد.
اى بندههاى بد اگر پیراهن یکى از شماها را ربودند عبا را با آن بدهید ببرند، و بهر کدام سیلى زدند گونه دیگر را هم در اختیار بگذارد، و هر که تا مسافت یک میل شما را مسخر کرد و برد، یک میل دیگر هم با او برود. (این گونه مطالب در قرآن نیست قرآن میفرماید «وَ إِنْ عاقَبْتُمْ فَعاقِبُوا بِمِثْلِ ما عُوقِبْتُمْ بِهِ» اگر تلافى کنید مانعى ندارد ولى تجاوز نکنید در آیه دیگر در صفات بندگان نیکش فرماید «وَ الَّذِینَ إِذا أَصابَهُمُ الْبَغْیُ هُمْ یَنْتَصِرُونَ» کسانیند که چون ستم دیدند انتقام کشند) (مصحح)
تحف العقول-ترجمه کمرهاى، متن، ص: 548
بحق براى شما میگویم تن چه سودى دهد در صورتى که ظاهرش درست باشد و درونش تباه، تنهاى شما چه سودتان دهد که خوشتان دارد و دلهاى شما تباه باشد و سودى نبرید که پوست خود را پاک نگاه دارید و دلهاى شما چرکین باشد. بحق براى شما میگویم غربال نباشید که آرد خوب را بیرون میدهد، و نخاله را نگه مىدارد، همچنین شما از دهانتان حکمت را برون کنید و در سینهتان کینه بجا ماند.
بحق براى شما میگویم نخست بدى را از خود دور کنید، و سپس خوبى را بجوئید تا سودتان دهد زیرا اگر خوبى را با بدى فراهم کنید سود نبرید.
بحق برایتان بگویم هر که در نهرى فرو شود هر چه هم بکوشد جامهاش تر شود همچنین هر که دنیا را براى دنیا دوست دارد از خطاها رها نشود.
بحق برایتان میگویم خوشا بر آنها که شب خیزند آنهایند که نور پیوست را بدست آرند براى آنکه در تاریکى شب در مساجدشان روى پا ایستادند و بدرگاه پروردگار خود زارى کردند بامید اینکه از سختى فردا برهند.
بحق براى شما میگویم دنیا کشتزاریست که مردم در آن شیرین و تلخ و بد و خوب مىکارند، خوب روز حساب دنباله سودمندى دارد، و بد روز درو رنج و بدبختى دارد.
بحق براى شما میگویم که دانشمند بوسیله نادان سنجیده شود و نادان بوسیله هواى نفسش. من بشما
تحف العقول-ترجمه کمرهاى، متن، ص: 549
سفارش کنم که قفل خموشى بدهانهاتان بزنید تا ناروا از آنها برنیاید. درست بشما بگویم: که بدان چه آرزو دارید نرسید جز با صبر بر ناگوارها، و آنچه خواهید نجوئید مگر بترک شهوتها.
درست بشما بگویم: اى دنیا پرستان چگونه کسى که از شهوت دنیا نکاهد و دل از آن برندارد بخوشى آخرت رسد.
درست بشما بگویم: اى دنیا پرستان نه دنیا را دوست دارید و نه بآخرت امیدوارید، اگر دنیا را هم دوست داشتید آن کارى را گرامى میداشتید که بدانش بدست آرید، و اگر آخرت میخواستید کردار کسى را داشتید که بدان امیدوار است.
بدرستى بشما بگویم: اى دنیاپرستان هر کدام شما دیگرى را بمحض گمانى دشمن دارد و خود را از روى یقین دشمن نمیدارد. درست بشما بگویم: هر گاه عیب یکى از شما را گویند خشم کند از سخن حق، و هر گاه مدح او را گویند بدان چه در او نیست شاد گردد بناحق.
درست بشما بگویم: که روح شیاطین در چیزى شاداب و آباد نشوند چنانچه در دلهاى شما شاداب گردند، همانا خدا دنیا را بشما داده تا در آن کار آخرت کنید، و آن را بشما نداده که بدان از آخرت باز بمانید، و همانا آن را براى شما گسترده تا بدانید که شما را بوسیله آن بکار عبادت یارى کرده نه اینکه براى خطا و گناه آن را یار شما ساخته، و همانا شما را در دنیا بطاعتش فرمان داده، و شما را در آن
تحف العقول-ترجمه کمرهاى، متن، ص: 550
بنافرمانیش وانداشته، و همانا شما را در دنیا بر حلال کمک داده و حرام را در آن بر شما حلال نکرده، و همانا آن را بر شما توسعه داده تا در آن با هم گرمى و مهربانى و پیوست کنید، و توسعهاش نداده تا در آن با یک دیگر قطع رحم کنید و از هم ببرید. بحق بشما بگویم: که مزد کار مورد رغبت است و بدان نرسد مگر کسى که کار کند.
بحق بشما بگویم: که درخت کامل نباشد مگر با میوه خوب، همچنین دیندارى کامل نباشد مگر با کنارهگیرى از محارم.
بحق شما را میگویم: که زراعت به نشود جز بآب و خاک، همچنین ایمان به نشود جز بدانش و کردار.
بحق شما را میگویم: که آب آتش را خاموش کند، همچنین بردبارى خشم را خاموش میکند.
بحق شما را میگویم: آب و آتش با هم در یک ظرف جمع نشوند، همچنین دینفهمى و کورى در یک دل جمع نشوند.
بحق بشما میگویم: که باران بىابر نباشد، همچنین کردار خدا پسند جز با دل پاک میسر نیست.
بحق شما را میگویم: که خورشید وسیله روشنى هر چیز است، و دانش روشنى هر دل است، و تقوى سره هر دانش است، و حق باب هر خیر است، و رحمت خدا باب هر حق است، و کلیدهاى آن دعا و زارى و عمل است. و در بىکلید چگونه باز شود.
تحف العقول-ترجمه کمرهاى، متن، ص: 551
بحق شما را میگویم: مردى حکیم درختى نکارد جز آن را که بپسندد، و بر مادیانش نپراند جز اسبى که بپسندد. همچنین مؤمن عالم کارى نکند جز آنکه پروردگارش بپسندد. بحق شما را میگویم: زدودن زنگ شمشیر را به کند و آبدار نماید، همچنین حکمت دل را پاک کند و خرم نماید، حکمت در دل مرد حکیم چون آبست در زمین مرده دلش را زنده کند چنان که آب زمین مرده را زنده کند، حکمت در دل حکیم چون روشنى است در تاریکى بوسیله آن مردم براه روند.
بحق شما را میگویم: بدوش کشیدن سنگ از سر کوهها بهتر است از اینکه حدیث تو را کسى که نمیفهمد بازگو کند، نمونهاش آن کس باشد که سنگ را در آب نهد تا نرم شود، و نمونهاش کسى باشد که خوراک براى مردههاى گور میسازد، خوشا بر کسى که از آن پر گفتنى که مایه دشمنى پروردگار او است خوددارى کند و حدیثى که نفهمیده نگوید، و بگفته کسى رشک نبرد تا عملش براى او روشن شود، خوشا بر کسى که از علماء بیاموزد آنچه را نمیداند و بنادان یاد دهد آنچه را میداند، خوشا بر کسى که علماء را براى علمشان احترام کند و با آنها ستیزه نکند، و نادانها را براى نادانیشان خرد شمارد و طردشان نکند ولى بخود نزدیک کند و آنها را بیاموزد.
بحق براى شما میگویم: اى گروه حواریین امروزه شما در میان مردم چون زندههائید در میان مردگان پس با مردن زندهها نمیرید.
و مسیح فرمود: خدا تبارک و تعالى مىفرماید بنده مؤمنم غمنده شود که دنیا را از او بگردانم و این
تحف العقول-ترجمه کمرهاى، متن، ص: 552
خود دوستتر حال او است بمن، و در این حال بمن نزدیکتر است و شاد است که در دنیا باو وسعت دهم این وضع او نزد من مبغوضتر است و در این حال از من دورتر است.
و الحمد للَّه رب العالمین و صلى اللَّه على محمد و آله و سلم تسلیما.
