آداب و سنن آن حضرت در دعا و ذکر پاره‏اى از ادعیه و اذکار او

21 آداب و سنن آن حضرت در دعا و ذکر پاره‏اى از ادعیه و اذکار او
353. رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمود: جبرئیل به من دستور داد که قرآن را ایستاده بخوانم، و حمد خدا را در رکوع، و تسبیح او را در سجده انجام دهم، و او را نشسته دعا کنم و بخوانم.
354. رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله در هنگام ابتهال و دعا دستها را بلند مى‏نمود مانند فقیرى که غذا طلب مى‏کند.
دعاى آن حضرت وقتى که در آینه نگاه مى‏کرد
355. على علیه السّلام فرمود: رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله وقتى در آینه نظر مى‏کرد مى‏گفت:
الحمد للَّه الّذى أکمل خلقى، و أحسن صورتى، و زان منّى ما شان من غیرى، و هدانى للاسلام، و منّ علىّ بالنّبوّة.
 «ستایش خدایى راست که آفرینش مرا کامل‏
                        آداب، سنن و روش رفتارى پیامبر گرامى اسلام، ص: 162
ساخت، صورتم را نیکو آفرید، در مقابل عیب دیگران مرا زینت داد، به اسلام هدایتم کرد و با برانگیختن من به مقام نبوت نعمتى بزرگ بر من بخشید».
356. امام صادق علیه السّلام فرمود: رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله وقتى به آینه نظر مى‏کرد مى‏گفت:
الحمد للَّه الّذى أحسن خلقى و خلقى، و زان منّى ما شان من غیرى.
 «ستایش خدایى راست که آفرینشم را زیبا، و اخلاقم را نیکو ساخت، و مرا در برابر عیب دیگران زینت بخشید».
دعاى آن حضرت وقتى که بر مرکب سوارى مى‏نشست‏
357. رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله هنگام سفر کردن چون بر مرکب سوارى خود مستقر مى‏شد، سه بار
 «اللَّه اکبر»
مى‏گفت، سپس آیه شریفه: سبحان الّذى سخّر لنا هذا و ما کنّا له مقرنین، و انّا الى ربّنا لمنقلبون «1» را تلاوت مى‏کرد و مى‏گفت:
اللّهمّ إنّا نسألک فی سفرنا هذا البرّ و التّقوى، و من العمل ما ترضى. اللّهمّ هوّن علینا سفرنا، و اطو عنّا بعده. اللّهمّ أنت الصّاحب فی السّفر، و الخلیفة فی الاهل. اللّهمّ إنّى أعوذ بک من وعثاء السّفر، و کآبة المنقلب، و سوء المنظر فی الاهل و المال.
 «خدایا، ما در این سفر از تو نیکى کردن و پرهیزگارى و نیز کارى را که موجب خشنودى توست طلب مى‏کنیم. خدایا، این سفر را بر ما آسان گردان و دورى آن را بر ما نزدیک ساز. خدایا، تو در سفر یار ما، و در خانواده جانشین ما هستى. خدایا، از رنج و گرفتارى سفر، و غم و غصه بازگشت، و دیدن بدى در باره اهل و مال به تو پناه مى‏برم». و چون از سفر بازمى‏گشت مى‏گفت:
آئبون تائبون، عابدون لربّنا حامدون.
 «در حالى که به سوى پروردگارمان توبه و بازگشت کرده و پرستش او مى‏کنیم و
                        آداب، سنن و روش رفتارى پیامبر گرامى اسلام، ص: 163
سپاسگزار اوییم، به منزل خود باز گشتیم».
دعاى آن حضرت در سفر هنگامى که شب فرا مى‏رسید
358. رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله وقتى در سفر بود و شب فرا مى‏رسید مى‏فرمود:
ارض، ربّى و ربّک اللَّه، أعوذ من شرّک و شرّ ما فیک و شرّ ما یدبّ علیک، و أعوذ باللَّه من أسد و أسود و من الحیّة و العقرب، و من ساکن البلد، و والد و ما ولد.
 «اى زمین، پروردگار من و تو خداى متعال است، از شر تو و آنچه در تو هست و یا بر روى تو در حرکت است به خدا پناه مى‏برم. و نیز از شر هر درنده و گزنده، و از شر هر مار و عقرب، و از کسى که ساکن در این دیار است، و همچنین از شر هر پدر و فرزندش به خداى متعال پناه مى‏برم».
دعاى آن حضرت وقتى که لباس نو مى‏پوشید
359. رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله هنگامى که لباس نو مى‏پوشید، مى‏گفت:
الحمد للَّه الّذى کسانى ما یوارى عورتى و اتجمّل به فی النّاس.
 «ستایش خدایى راست که مرا لباسى پوشانید که عورتم را مستور مى‏دارد، و با آن در میان مردم آراسته مى‏گردم».
360. رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله چون مى‏خواست لباس خود را از تن درآورد، ابتدا آن را از طرف چپ بیرون مى‏آورد. و از کارهایش هنگام پوشیدن لباس جدید این بود که حمد و ستایش خدا مى‏نمود، سپس فقیرى را طلب مى‏کرد و لباس کهنه خود را به او مى‏داد و مى‏فرمود: هر مسلمانى که تنها براى خشنودى خدا، لباس کهنه خود را به تن مسلمان فقیرى پوشاند، در ضمانت و پناه و خیر خداى متعال خواهد بود تا زمانى‏
                        آداب، سنن و روش رفتارى پیامبر گرامى اسلام، ص: 164
که آن لباس به تن آن فقیر است، خواه دهنده لباس زنده باشد یا مرده.
361. رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله چون لباس مى‏پوشید و به پا مى‏خاست پیش از آنکه از منزل خارج شود، مى‏گفت:
اللّهمّ بک استترت، و الیک توجّهت، و بک اعتصمت، و علیک توکّلت. اللّهمّ أنت ثقتى و أنت رجائى. اللّهمّ اکفنى ما اهمّنى و ما لا اهتمّ به و ما انت اعلم به منّى. عزّ جارک، و جلّ ثناؤک، و لا اله غیرک. اللّهمّ زوّدنى التّقوى، و اغفر لى ذنبى، و وجّهنى للخیر حیث ما توجّهت.
 «خداوندا، به واسطه تو خود را پوشاندم، و به سوى تو رو کردم، و به تو چنگ زدم، و بر تو توکل نمودم.
خدایا، تو مورد اعتماد و امید منى. خدایا، آنچه برایم مهم است و آنچه بدان اهتمامى ندارم و آنچه تو بدان داناترى همه را برایم کفایت کن. پناهنده به تو عزیز است، و ثنا و حمد تو بزرگ است و جز تو خدایى نیست. خدایا، پرهیزکارى را زاد و توشه من قرار ده، و گناهم را ببخش، و مرا به هر سو که رو آورم به خیر و خوبى متوجه ساز». پس از این دعا دنبال کار خود مى‏رفت.
دعاى آن حضرت وقتى که از مجلسى برمى‏خاست‏
362. رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله هر وقت از مجلسى برمى‏خاست مى‏گفت:
سبحانک اللّهمّ و بحمدک. أشهد أن لا إله إلّا أنت، استغفرک و أتوب الیک.
 «خدایا، تو از هر عیبى منزهى، و حمد و ستایش از آن توست. گواهى مى‏دهم که جز تو خدایى نیست؛ از تو آمرزش مى‏خواهم و به سوى تو بازمى‏گردم».
دعاى آن حضرت هنگام داخل شدن به مسجد و خروج از آن‏
363. على علیه السّلام فرمود: رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله چون مى‏خواست وارد مسجد شود
                        آداب، سنن و روش رفتارى پیامبر گرامى اسلام، ص: 165
مى‏گفت:
اللّهمّ افتح لى أبواب رحمتک.
 «خدایا، درهاى رحمتت را به روى من بگشاى». و چون مى‏خواست از مسجد بیرون رود، مى‏گفت:
اللّهمّ افتح لى أبواب رزقک.
 «خدایا، درهاى روزیت را به روى من بگشاى».
364. حضرت فاطمه علیها السّلام فرمود: پیغمبر خدا صلّى اللَّه علیه و آله چون داخل مسجد مى‏شد مى‏گفت:
بسم اللَّه. اللّهمّ صلّ على محمّد و آل محمّد، و اغفر لى ذنوبى، و افتح لى أبواب رحمتک.
 «به نام خدا. خدایا، بر محمّد و آل محمّد درود بفرست، و گناهان مرا بیامرز، و درهاى رحمتت را به روى من بگشاى». و چون از مسجد خارج مى‏شد مى‏گفت:
بسم اللَّه. اللّهمّ صلّ على محمّد و آل محمّد، و اغفر لى ذنوبى، و افتح لى أبواب فضلک.
 «به نام خدا. خدایا، بر محمّد و آل محمّد درود فرست، و گناهان مرا بیامرز، و درهاى فضل و کرمت را به روى من بگشاى».
دعاى آن حضرت هنگامى که به بستر خواب مى‏رفت‏
365. رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله چون به بستر خواب مى‏رفت به پهلوى راست مى‏خوابید و کف دست راست را زیر صورت مى‏نهاد، سپس مى‏گفت:
اللّهمّ قنى عذابک یوم تبعث عبادک.
 «خدایا، روزى که بندگانت را [از قبرها] برمى‏انگیزى مرا از عذاب خود نگاه دار».
366. رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله هنگامى که به بستر خواب مى‏رفت دعاهایى داشت که مى‏خواند، از جمله هنگام خواب مى‏گفت:
بسم اللَّه اموت و احیى، و الى اللَّه المصیر. اللّهمّ آمن روعتى، و استر عورتى، و أدّ عنّی امانتى.
 «به نام خدا مى‏میرم و زنده مى‏شوم، و بازگشت همه خلایق به سوى اوست. خدایا، ترسم را به امن و آرامش تبدیل فرما، و عیبم را بپوشان، و امانتى را که به من سپرده‏اى خودت ادا فرما».
                        آداب، سنن و روش رفتارى پیامبر گرامى اسلام، ص: 166
367. رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله هنگام خواب «آیة الکرسى» را قرائت مى‏کرد. و مى‏فرمود: جبرئیل نزد من آمد و گفت: اى محمّد، عفریتى از طائفه جن به هنگام خوابت براى تو حیله مى‏کند، پس بر تو باد که هنگام خواب «آیة الکرسى» بخوانى.
دعاى آن حضرت وقتى که سفره غذا را نزد او مى‏نهادند
368. رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله وقتى سفره غذا را نزد او مى‏نهادند، مى‏گفت:
سبحانک اللّهمّ ما أحسن ما تبتلینا، سبحانک ما أکثر ما تعطینا، سبحانک ما أکثر ما تعافینا.
اللّهمّ اوسع علینا و على فقراء المؤمنین و المؤمنات و المسلمین و المسلمات.
 «خدایا تو منزهى، چه نیکوست آنچه ما را به آن آزموده‏اى! تو منزهى، چه بسیار است آنچه به ما بخشیده‏اى! تو منزهى، چه فراوان است سلامتى‏هایى که به ما داده‏اى! خدایا، بر ما و بر فقراء اهل ایمان و اسلام گشایش در روزى کرامت فرما».
369. رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله وقتى سفره غذا را نزد او مى‏نهادند، مى‏گفت:
بسم اللَّه.
اللّهمّ اجعلها نعمة مشکورة تصل بها نعمة الجنّة.
 «به نام خدا. الهى، این غذا را از نعمت‏هایى قرار ده که شکرش به جا آورده شود به طورى که آن را به نعمت بهشتى متصل فرمایى».
دعاى آن حضرت هنگامى که به سوى غذا دست مى‏برد
370. رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله وقتى به سوى غذا دست مى‏برد، مى‏گفت:
بسم اللَّه.
بارک لنا فیما رزقتنا، و علیک خلفه.
 «به نام خدا. [پروردگارا] آنچه را به ما روزى داده‏اى برکت ده و در پى آن روزى تازه‏اى هم مرحمت فرما».
                        آداب، سنن و روش رفتارى پیامبر گرامى اسلام، ص: 167
دعاى آن حضرت هنگامى که سفره را برمى‏چیدند
371. امام باقر علیه السّلام فرمود: رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله وقتى سفره غذا را برمى‏چیدند، مى‏گفت:
اللّهمّ اکثرت و اطبت، و بارکت فاشبعت و ارویت. الحمد للَّه الّذى یطعم و لا یطعم.
 «خدایا، نعمتت را بر ما فراوان کردى و پاکیزه نمودى، و مبارک ساختى پس سیر گردانیدى و سیراب نمودى. حمد و ستایش خدایى راست که مى‏خوراند ولى خود نیازى به خوردن ندارد».
دعاى آن حضرت هنگام غذا خوردن و شیر نوشیدن‏
372. امام باقر علیه السّلام فرمود: رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله هیچ گاه غذایى میل نمى‏کرد و یا چیزى نمى‏نوشید مگر آنکه مى‏گفت:
اللّهمّ بارک لنا فیه، و ابدلنا به خیرا منه.
 «خدایا، این غذا را براى ما برکت ده، و بهتر از آن را به ما روزى فرما». ولى چون شیر مى‏نوشید مى‏گفت:
اللّهمّ بارک لنا فیه، و زدنا منه.
 «خدایا این شیر را براى ما برکت ده، و روزى ما را از آن زیاد گردان».
373. رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله هنگامى که مقدارى از غذا میل مى‏کرد مى‏گفت:
اللّهمّ لک الحمد، أطعمت و اسقیت و روّیت، فلک الحمد غیر مکفور و لا مودّع و لا مستغنى عنک.
 «خدایا، حمد و ستایش تو راست که مرا طعام و شراب دادى و سیراب نمودى، تو را مى‏ستایم ستایش کسى که کفران نعمتت را نکرده و تو را وداع نگفته و از تو بى‏نیازى نجسته است».
                        آداب، سنن و روش رفتارى پیامبر گرامى اسلام، ص: 168
دعاى آن حضرت هنگامى که میوه تازه مى‏دید
374. على علیه السّلام فرمود: رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله چون میوه تازه‏اى مى‏دید، آن را گرفته مى‏بوسید و بر دیدگان و دهان خود مى‏نهاد و مى‏گفت:
اللّهمّ کما اریتنا أوّلها فی عافیة فارنا آخرها فی عافیة.
 «خدایا، چنان که آغاز آن را در سلامتى به ما نشان دادى، آخر آن را نیز در سلامتى به ما نشان ده».
دعاى آن حضرت هنگام داخل شدن به دستشویى‏
375. رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله هر گاه مى‏خواست به دستشویى (مستراح) وارد شود، مى‏گفت:
اللّهمّ انّى أعوذ بک من الرّجس النّجس الخبیث المخبث الشّیطان. اللّهمّ امط عنّى الاذى، و اعذنى من الشّیطان الرّجیم.
 «خدایا، از شیطان پلید نجس خبیث ناپاک به تو پناه مى‏برم. خدایا، ناراحتى را از من دور کن، و مرا از شیطان رانده شده پناه ده».
و چون براى قضاى حاجت مى‏نشست مى‏گفت:
اللّهمّ اذهب عنّى القذى و الاذى، و اجعلنى من المتطهّرین.
 «خدایا ناراحتى و ناپاکى را از من ببر، و مرا از پاکیزگان قرار ده».
و موقع خارج شدن مدفوع مى‏گفت:
اللّهمّ کما اطعمتنیه طیّبا فی عافیة فاخرجه منّى خبیثا فی عافیة.
 «خدایا، چنان که در عافیت و سلامتى به من غذاى پاکیزه دادى، فضولات آن را نیز در سلامتى از من دفع فرما».
و گاهى دعاى آن حضرت موقع داخل شدن به دستشویى این بود:
الحمد للَّه الحافظ المؤدّى.
 «حمد و ستایش خدایى راست که حافظ آدمى و برآورنده حاجات اوست».
                        آداب، سنن و روش رفتارى پیامبر گرامى اسلام، ص: 169
و چون از آنجا بیرون مى‏شد، دست روى شکم خود مى‏کشید و مى‏گفت:
الحمد للَّه الّذى اخرج عنّى اذاه، و ابقى فیّ قوّته، فیا لها من نعمة لا یقدر القادرون قدرها.
 «حمد و ستایش خدایى راست که فضولات ناراحت‏کننده غذا را از من خارج ساخت و نیروى آن را در بدنم باقى نهاد. چه نعمت بزرگى که هیچ کس توانایى اندازه گرفتنش را ندارد».
دعاى آن حضرت وقتى که به قبرستان مى‏گذشت‏
376. امام باقر علیه السّلام مى‏فرمود: رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله چون به قبرستان اهل ایمان مى‏گذشت مى‏فرمود:
السّلام علیکم من دیار قوم مؤمنین، و انّا ان شاء اللَّه بکم لاحقون.
 «سلام بر شما باد اى آرمیدگان دیار اهل ایمان، و ما نیز به خواست خدا به شما ملحق خواهیم شد».
دعاى آن حضرت در زیارت اهل قبور
377. امام صادق علیه السّلام مى‏فرمود: رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله در عصر هر پنجشنبه‏اى با عده‏اى از اصحاب خود به قبرستان بقیع مى‏رفت و سه بار مى‏فرمود:
السّلام علیکم یا اهل الدّیار.
 «سلام بر شما اى آرمیدگان در این دیار» و بعد سه مرتبه مى‏فرمود:
رحمکم اللَّه‏
. «خدا شما را رحمت کند».
دعاى آن حضرت چون از چیزى خوشحال مى‏شد
378. امام صادق علیه السّلام فرمود: وقتى به رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله موضوع‏
                        آداب، سنن و روش رفتارى پیامبر گرامى اسلام، ص: 170
خوشحال‏کننده‏اى مى‏رسید، مى‏گفت:
الحمد للَّه على هذه النّعمة.
 «حمد و ستایش خدایى راست که این نعمت را به ما ارزانى داشت». و وقتى امرى غمناک به او مى‏رسید، مى‏گفت:
الحمد للَّه على کلّ حال.
 «حمد و ستایش خداى را در همه حال».
دعاى آن حضرت وقت دیدن چیزى که آن را دوست مى‏داشت‏
379. امیر المؤمنین علیه السّلام فرمود: رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله وقتى مى‏دید آنچه را که دوست مى‏داشت، مى‏گفت:
الحمد للَّه الّذى بنعمته تتمّ الصّالحات.
 «حمد و ستایش خدایى راست که با نعمت او، خوبى‏ها تمام و کامل مى‏گردد».
ذکرى که آن حضرت موقع شنیدن «اذان» مى‏گفت‏
380. امام زین العابدین علیه السّلام فرمود: رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله چون صداى مؤذّن را مى‏شنید جملات او را عینا بازگو مى‏کرد. و چون مؤذن جملات‏
 «حىّ على الصّلاة، حىّ على الفلاح، حىّ على خیر العمل»
را مى‏گفت، حضرت مى‏فرمود:
لا حول و لا قوّة الّا باللَّه.
 «هیچ توانایى و نیرویى بر ترک و عمل نیست جز به خدا». و چون اقامه نماز پایان مى‏یافت، مى‏گفت:
اللّهمّ ربّ هذه الدّعوة التّامّة و الصّلاة القائمة، اعط محمّدا سؤله یوم القیامة، و بلّغه الدّرجة الوسیلة من الجنّة، و تقبّل شفاعته فی امّته.
 «خداوندا، اى پروردگار این دعوت تام و نماز برپا شده، خواهش‏هاى محمّد را در روز قیامت برآور، و او را به درجه «وسیله» در بهشت برسان، و شفاعت او را در باره امتش بپذیر».
                        آداب، سنن و روش رفتارى پیامبر گرامى اسلام، ص: 171
ذکرى که آن حضرت در رکعت آخر نماز مغرب مى‏گفت‏
381. على علیه السّلام فرمود: رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله در رکعت سوم نماز مغرب مى‏گفت:
ربّنا لا تزغ قلوبنا بعد اذ هدیتنا، و هب لنا من لدنک رحمة، انّک انت الوهّاب. «1»

 «پروردگارا، دلهاى ما را پس از آنکه هدایتمان کردى ملغزان، و از نزد خود رحمتى به ما ارزانى دار، که تو تنها بخشنده‏اى».
ذکر و دعاى آن حضرت در قنوت نماز وتر
382. رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله در نماز وتر هفتاد بار استغفار مى‏کرد، و هفت مرتبه مى‏گفت:
هذا مقام العائذ بک من النّار
 «این جا جایگاه کسى است که از آتش به تو پناه آورده است».
383. رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله در قنوت نماز وتر مى‏گفت:
اللّهمّ اهدنى فیمن هدیت، و عافنى فیمن عافیت، و تولّنى فیمن تولّیت، و بارک لى فیما اعطیت، و قنى شرّ ما قضیت، إنّک تقضى و لا یقضى علیک، سبحانک ربّ البیت، استغفرک و اتوب الیک، و أومن بک و اتوکّل علیک، و لا حول و لا قوّة الّا بک یا رحیم‏
 «خدایا مرا در زمره کسانى که هدایت کرده‏اى هدایت فرما، و در زمره کسانى که عافیتشان داده‏اى عافیت ده، و در میان کسانى که کارشان را به عهده گرفته‏اى سرپرستى نما، و در آنچه به من بخشیده‏اى برکت ده، و مرا از شر آنچه مقدّر فرموده‏اى نگاه دار، که فرمان تنها از آن توست و کسى بر تو حکومت نمى‏کند. تو منزهى اى پروردگار کعبه، از تو آمرزش مى‏خواهم و به سوى تو بازمى‏گردم، و به تو ایمان دارم و بر تو توکل مى‏نمایم، و [معترفم که‏] هیچ توانایى و نیرویى بر ترک و عمل نیست جز به تو اى‏
                        آداب، سنن و روش رفتارى پیامبر گرامى اسلام، ص: 172
خداى مهربان».
دعاى آن حضرت موقع افطار
384. رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله به هنگام افطار مى‏گفت:
اللّهمّ لک صمنا، و على رزقک افطرنا، فتقبّله منّا
 «خدایا، براى تو روزه گرفتیم، و با روزى تو افطار کردیم، پس روزه ما را قبول فرما». تشنگى سپرى شد و رگهاى بدن پر شد، و اجر و مزد آن باقى ماند.
دعاى آن حضرت در تعقیب نماز
385. امام باقر علیه السّلام فرمود: رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله چون از تشهد و سلام نماز فارغ مى‏شد، چهارزانو مى‏نشست و دست راستش را بر سر مى‏نهاد و مى‏گفت:
بسم اللّه الّذى لا اله الّا هو، عالم الغیب و الشّهادة، الرّحمن الرّحیم، صلّ على محمّد و آل محمّد، و أذهب عنّى الهمّ و الحزن‏
 «به نام خداوندى که جز او خدایى نیست، خدایى که داناى پنهان و آشکار، و بخشنده و مهربان است. [خدایا] بر محمّد و خاندان او درود فرست، و غم و اندوه را از من دور ساز».
دعاى دیگر آن حضرت در تعقیب نماز
386. محمّد بن فرج گوید: امام جواد علیه السّلام به من نوشت ... رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله چون از نمازش فارغ مى‏شد، مى‏گفت:
اللّهمّ اغفر لى ما قدّمت و ما اخّرت، و ما اسررت و ما اعلنت، و اسرافى على امرى [نفسى- خ ل‏] و ما انت اعلم به منّى.
                        آداب، سنن و روش رفتارى پیامبر گرامى اسلام، ص: 173
اللّهمّ انت المقدّم و المؤخّر، لا اله الّا انت، بعلمک الغیب، و بقدرتک على الخلق اجمعین ما علمت الحیاة خیرا لى فأحینى، و توفّنى اذا علمت الوفاة خیرا لى. اللّهمّ انّى اسألک خشیتک فی السّرّ و العلانیة، و کلمة الحقّ فی الغضب و الرّضا، و القصد فی الفقر و الغنى، و اسألک نعیما لا ینفد، و قرّة عین لا ینقطع، و اسألک الرّضا بالقضاء، و برکة الموت بعد العیش، و برد العیش بعد الموت، و لذّة النّظر الى وجهک، و شوقا الى رؤیتک و لقائک من غیر ضرّاء مضرّة و لا فتنة مضلّة.
اللّهمّ زیّنّا بزینة الایمان، و اجعلنا هداة مهدیّین. اللّهمّ اهدنا فیمن هدیت. اللّهمّ انّى اسألک عزیمة الرّشاد، و الثّبات فی الامر و الرّشد، و أسألک شکر نعمک و حسن عافیتک، و اداء حقّک، و اسألک یا ربّ قلبا سلیما، و لسانا صادقا، و استغفرک لما تعلم، و اسألک خیر ما تعلم، و اعوذ بک من شرّ ما تعلم، فانّک تعلم و لا نعلم، و أنت علّام الغیوب.
 «خدایا، گناهان گذشته دور و نزدیک مرا و گناهانى را که در نهان و آشکار از من سر زده، و همچنین اسراف و زیاده‏روى‏هایى را که کرده‏ام، و هر گناهى را که تو به آن آگاه‏ترى بر من ببخش. خدایا، پیش انداختن و پس انداختن کارها به دست توست، معبودى جز تو نیست؛ به علم غیب خود و قدرتى که بر تمام خلایق دارى تو را سوگند که تا وقتى مى‏دانى زندگى برایم بهتر است مرا زنده نگه دار، و چون مردن را برایم بهتر دیدى مرا بمیران. خدایا بیم و ترس از خودت را در نهان و آشکار، و گفتار حق را در حال خشم و رضا، و میانه‏روى را در حال تنگدستى و وسعت از تو خواهانم، و از تو خواهانم نعمتى را که هرگز فنا نپذیرد، و روشنى چشمى که هرگز منقطع نگردد، و نیز رضا و خشنودى در برابر قضاى حتمیت، و برکت مرگ بعد از زندگى، و زندگى گواراى پس از مرگ، و لذت نظر به خودت، و شوق دیدارت را بدون آنکه سختى در این راه به من رسد و یا آزمایش گمراه‏کننده‏اى برایم پیش آید از تو خواهانم. خدایا، ما را به زیور ایمان زینت بخش، و رهنمایانى رهیافته قرار ده.
                        آداب، سنن و روش رفتارى پیامبر گرامى اسلام، ص: 174
خداوندا، ما را در زمره کسانى که هدایت کرده‏اى هدایت فرما. خدایا، عزمى راسخ و ثبات قدم و استقامتى در کار و هدایت را از تو مى‏خواهم. و توفیق شکرگزارى در برابر نعمت‏ها، و عافیت نیکو، و ادا کردن حق خودت را از تو خواهانم. پروردگارا، و از تو قلبى سالم، و زبانى راستگو مى‏خواهم، و در برابر آنچه از من مى‏دانى آمرزش مى‏طلبم، و از تو بهترین چیزى را که به آن دانایى خواستارم، از شر هر چه به آن عالمى به تو پناه مى‏آورم، زیرا که تو مى‏دانى و ما نمى‏دانیم، و تو داناى نهان‏هایى».
دعاى آن حضرت بعد از نافله صبح‏
387. على علیه السّلام فرمود: رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله چون دو رکعت نافله صبح را قبل از نماز واجب صبح مى‏خواند به پهلوى راست مى‏خوابید و دست راستش را زیر گونه راست مى‏نهاد، سپس مى‏گفت:
استمسکت بعروة اللَّه الوثقى الّتى لا انفصام لها، و استعصمت بحبل اللَّه المتین، اعوذ باللَّه من فورة العرب و العجم، و اعوذ باللَّه من شرّ شیاطین الانس و الجنّ، توکّلت على اللَّه، طلبت حاجتى من اللَّه، حسبى اللَّه و نعم الوکیل، لا حول و لا قوّة الّا باللَّه العلىّ العظیم.
 «چنگ زدم به دستاویز محکم خدا که هرگز پاره نمى‏شود، و چنگ زدم به ریسمان محکم خدا، و از خشم و تجاوز عرب و عجم، و از شر شیطان‏هاى انس و جنّ به خدا پناه مى‏برم؛ بر خدا توکل کردم، حاجتم را از او طلبیدم، خدا مرا کافى است و خوب وکیلى است. هیچ توانایى و نیرویى بر ترک و عمل نیست مگر به خداى والا و بزرگ».
                        آداب، سنن و روش رفتارى پیامبر گرامى اسلام، ص: 175
دعاى آن حضرت در تعقیب نماز صبح‏
388. رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله چون از خواندن نماز صبح فارغ مى‏شد، با صداى بلند به طورى که اصحابش مى‏شنیدند، سه بار مى‏گفت:
اللّهمّ اصلح لى دینى الّذى جعلته لى عصمة
 «خدایا، دینم را که وسیله نگهداریم قرار داده‏اى برایم محافظت فرما». و سه بار مى‏گفت:
اللّهمّ اصلح لى دنیاى الّتى جعلت فیها معاشى‏
 «خدایا، دنیایم را که زندگى مرا در آن قرار داده‏اى برایم اصلاح فرما». و سه بار مى‏گفت:
اللّهمّ اصلح لى آخرتى الّتى جعلت الیها مرجعى‏
 «خدایا، آخرتم را که بازگشت مرا به سوى آن قرار داده‏اى برایم نیکو گردان». و سه بار مى‏گفت:
اللّهمّ انی اعوذ برضاک من سخطک، و اعوذ بعفوک من نقمتک‏
 «خدایا، از خشم تو به رضایتت، و از کیفر تو به عفو و بخششت پناه مى‏برم». و در آخر مى‏گفت:
اللّهمّ انّى اعوذ بک، لا مانع لما اعطیت، و لا معطى لما منعت، و لا ینفع ذا الجدّ منک الجدّ
 «خدایا، به تو پناهنده مى‏شوم، آنچه را عطا کنى چیزى نمى‏تواند مانع آن شود، و آنچه را باز دارى چیزى بخشنده آن نمى‏تواند بود، و ثروت هیچ ثروتمندى در برابر تو برایش سودى ندارد».
389. رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله چون نماز صبح را مى‏خواند مى‏گفت:
اللّهمّ متّعنى بسمعى و بصرى، و اجعلهما الوارثین منّى، و ارنى ثارى من عدوّى‏
 «خدایا مرا از گوش و چشمم بهره‏مند گردان، و آن دو را وارث من قرار ده (آنها را پیش از مرگ از من مگیر)، و جلو چشمم انتقام مرا از دشمنم بگیر».
ذکر آن حضرت بعد از نماز صبح‏
390. امام باقر علیه السّلام ضمن حدیثى فرمود: رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله وقتى نماز صبح را
                        آداب، سنن و روش رفتارى پیامبر گرامى اسلام، ص: 176
مى‏خواند تا طلوع آفتاب رو به قبله مى‏نشست و به ذکر خدا مشغول مى‏شد، و على علیه السّلام [براى رسیدگى به حوایج مردم‏] جلو مى‏آمد و پشت سر پیغمبر رو به جمعیت مى‏نشست و مردم از ایشان حوایج خودشان را سؤال مى‏کردند و پاسخ مى‏شنیدند. این چنین رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله به آنان دستور داده بود.
دعاى آن حضرت بعد از نماز ظهر
391. امیر المؤمنین علیه السّلام فرمود: از جمله دعاهاى رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله پس از نماز ظهر این بود:
لا اله الّا اللَّه العظیم الحلیم، لا اله الّا اللَّه ربّ العرش العظیم، و الحمد للَّه ربّ العالمین. اللّهمّ انّى اسألک موجبات رحمتک، و عزائم مغفرتک، و الغنیمة من کلّ خیر، و السّلامة من کلّ اثم. اللّهمّ لا تدع لى ذنبا الّا غفرته، و لا همّا الّا فرّجته، و لا کربا الّا کشفته، و لا سقما الّا شفیته، و لا عیبا الّا سترته، و لا رزقا الّا بسطته، و لا خوفا الّا آمنته، [و لا دینا الّا قضیته‏] و لا سوءا الّا صرفته، و لا حاجة هى لک رضى و لى فیها صلاح الّا قضیتها، یا ارحم الرّاحمین، آمین ربّ العالمین.
 «معبودى جز خداى عظیم و بردبار نیست، معبودى جز پروردگار عرش بزرگ نیست، و تمام ستایش‏ها مخصوص پروردگار جهانیان است. خدایا، وسائل رحمتت، و برات آمرزش حتمیت، و بهره‏مندى از هر خیر، و سالم بودن از هر گناه را از تو مى‏طلبم. خدایا، گناهى را بر من باقى منه مگر آنکه آن را آمرزیده باشى، و نه غصه‏اى را مگر آنکه زدوده باشى، و نه گرفتاریى را مگر آنکه بر طرف کرده باشى، و نه بیماریى را مگر آنکه شفا داده باشى، و نه عیبى را مگر آنکه پوشانده باشى، و نه روزیى را مگر آنکه گسترش داده باشى، و نه ترسى را مگر آنکه از آن امنیت بخشیده باشى [و نه دینى را مگر آنکه ادا کرده باشى‏] و نه ناخوشایندى را مگر آنکه‏
                        آداب، سنن و روش رفتارى پیامبر گرامى اسلام، ص: 177
دور ساخته باشى، و نه حاجتى را که مورد رضایت تو و صلاح من باشد مگر آنکه روا کرده باشى، اى مهربان‏ترین مهربانان، دعایم را مستجاب کن اى پروردگار جهانیان».
دعاى آن حضرت در سجده‏
392. امام صادق علیه السّلام فرمود: رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله چون پیشانیش را براى سجده بر زمین مى‏نهاد، مى‏گفت:
اللّهمّ مغفرتک اوسع من ذنوبى، و رحمتک ارجى عندى من عملى، فاغفر لى ذنوبى یا حیّا لا یموت.
 «خدایا، آمرزش تو از گناهان من واسع‏تر، و رحمت تو در نظر من از کردارم امید بخش‏تر است. پس گناهانم را بیامرز، اى زنده‏اى که مرگ به او راه ندارد».
دعاى آن حضرت آن‏گاه که مى‏خواست از نماز باز گردد
393. على علیه السّلام فرمود: رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله آن‏گاه که مى‏خواست از نماز باز گردد با کف دست راست پیشانى خود را مسح مى‏کرد، سپس مى‏گفت:
اللّهمّ لک الحمد، لا اله الّا انت، عالم الغیب و الشّهادة. اللّهمّ اذهب عنّا الهمّ و الحزن و الفتن، ما ظهر منها و ما بطن.
 «خدایا، تمام ستایش‏ها مخصوص توست، معبودى جز تو نیست که داناى نهان و آشکارى. خدایا، غم و اندوه و فتنه‏هاى پیدا و نهان را از ما برطرف ساز». بعد فرمود: کسى از امت من نیست که این عمل را به‏جا آورد مگر آنکه از خداوند- عزّ و جلّ- آنچه را بخواهد به او عطا مى‏کند.
                        آداب، سنن و روش رفتارى پیامبر گرامى اسلام، ص: 178
دعاى آن حضرت بعد از هر نماز
394. انس بن مالک گوید: رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله بعد از هر نماز مى‏گفت:
اللّهمّ انّى اعوذ بک من علم لا ینفع، و قلب لا یخشع، و نفس لا تشبع، و دعاء لا یسمع. اللّهمّ انّى اعوذ بک من هؤلاء الاربع.
 «خدایا، از دانشى که سود نبخشد، و دلى که خاشع نباشد، و جانى که سیر نگردد، و دعایى که شنیده نشود به تو پناه مى‏آورم. خدایا، از این چهار چیز به تو پناه مى‏آورم».
نماز و دعاى آن حضرت در آغاز سال جدید
395. رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله روز اول ماه محرم دو رکعت نماز مى‏گزارد و چون از نماز فارغ مى‏شد، دست‏هایش را بلند کرده و این دعا را سه بار مى‏خواند:
اللّهمّ انت الاله القدیم، و هذه سنة جدیدة، فاسألک فیها العصمة من الشّیطان، و القوّة على هذه النّفس الامّارة بالسّوء، و الاشتغال بما یقرّبنى الیک یا کریم، یا ذا الجلال و الاکرام، یا عماد من لا عماد له، یا ذخیرة من لا ذخیرة له، یا حرز من لا حرز له، یا غیاث من لا غیاث له، یا سند من لا سند له، یا کنز من لا کنز له، یا حسن البلاء، یا عظیم الرّجاء، یا عزّ الضّعفاء، یا منقذ الغرقى، یا منجى الهلکى، یا منعم یا مجمل، یا مفضل، یا محسن، انت الّذى سجد لک سواد اللّیل، و نور النّهار، و ضوء القمر، و شعاع الشّمس، و دوىّ الماء، و حفیف الشّجر. یا اللَّه لا شریک لک. اللّهمّ اجعلنا خیرا ممّا یظنّون، و اغفر لنا ما لا یعلمون، حسبى اللّه، لا اله الّا هو، علیه توکّلت و هو ربّ العرش العظیم، آمنّا به، کلّ من عند ربّنا، و ما یذّکّر الّا اولوا الالباب. ربّنا لا تزغ قلوبنا بعد اذ هدیتنا و هب لنا من لدنک رحمة، انّک انت الوهّاب.
                        آداب، سنن و روش رفتارى پیامبر گرامى اسلام، ص: 179
 «خدایا، تویى معبود دیرین، و این سالى است جدید، پس از تو مى‏خواهم که مرا در این سال از شر شیطان نگه دارى، و بر این نفسى که پیوسته به بدى فرمان مى‏دهد پیروز گردانى، و به آنچه مرا به تو نزدیک مى‏کند مشغول سازى، اى کریم، اى صاحب جلال و بزرگوارى، اى تکیه‏گاه کسى که تکیه گاهى ندارد، اى ذخیره کسى که ذخیره‏اى ندارد، اى نگه‏دارنده کسى که نگه‏دارنده‏اى ندارد، اى فریادرس آن که فریادرسى ندارد، اى پشتیبان کسى که پشتیبانى ندارد، اى گنج کسى که گنجى ندارد. اى نیکوبخش، اى امید بزرگ، اى عزت ناتوانان، اى نجات‏بخش غرق‏شدگان، اى رهایى بخش هلاک‏شوندگان، اى نعمت بخش، اى نیکو بخش، اى زیاد بخش، اى نیکى‏کننده، تویى آن خداوندى که تاریکى شب و روشنایى روز و نور ماه و درخشندگى آفتاب و صداى آب و آواى درختان در برابر تو سجده مى‏آرند. اى خدایى که شریکى ندارى. خدایا، ما را بهتر از آنچه دیگران گمان مى‏کنند قرار ده، و گناهان ما را که از آن آگاه نیستند بیامرز. خدا مرا کافى است، معبودى جز او نیست، بر او توکل کردم، و او پروردگار عرش بزرگ است، به او ایمان آورده‏ایم، همه چیز از نزد پروردگار ماست، لیکن تنها خردمندان مى‏دانند.
پروردگارا، دلهاى ما را پس از آنکه ما را هدایت کردى ملغزان، و از نزد خودت رحمتى به ما ارزانى دار، که تو تنها بخشنده‏اى.»
دعاى آن حضرت در شب نیمه ماه شعبان‏
396. رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله در شب نیمه شعبان چنین دعا مى‏کرد:
اللّهمّ اقسم لنا من خشیتک ما یحول بیننا و بین معصیتک، و من طاعتک ما تبلّغنا به رضوانک، و من الیقین ما یهون علینا به مصیبات الدّنیا. اللّهمّ متّعنا باسماعنا و ابصارنا و قوّتنا ما أحییتنا، و اجعله الوارث منّا، و اجعل ثارنا على من ظلمنا، و انصرنا على‏
                        آداب، سنن و روش رفتارى پیامبر گرامى اسلام، ص: 180
من عادانا، و لا تجعل مصیبتنا فی دیننا، و لا تجعل الدّنیا اکبر همّنا، و لا مبلغ علمنا، و لا تسلّط علینا من لا یرحمنا، برحمتک یا ارحم الرّاحمین‏
. «خدایا، از خشیت و خوفت به قدرى در دل ما قرار ده که مانع از معصیت و نافرمانى ما شود، و از اطاعت و فرمانبرداریت به اندازه‏اى ما را بهره‏مند ساز که موجب رضایت و خشنودى تو از ما گردد، و از یقین به قدرى به ما مرحمت کن که با داشتن آن تمام مصیبتهاى دنیا بر ما آسان شود. خدایا، تا زنده‏ایم ما را از چشم و گوش و توانایى‏مان بهره‏مند ساز، و آنها را وارث ما قرار ده (آنها را پیش از مرگ از ما مگیر)، و انتقام ما را از آن کس که بر ما ستم مى‏کند بگیر، و ما را بر دشمنان یارى ده، و بلا و مصیبت ما را در دین ما قرار مده، و دنیا را بزرگترین همّ و غمّ و منتهاى دانش ما مگردان، و کسى را که به ما رحم نمى‏کند بر ما مسلّط مساز، به رحمتت اى مهربان‏ترین مهربانان».
دعاى آن حضرت موقع دیدن ماه نو
397. على علیه السّلام فرمود: رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله وقتى نظرش به هلال ماه مى‏افتاد، دستها را بلند کرده، و مى‏گفت:
بسم اللَّه. اللّهمّ اهلّه علینا بالامن و الایمان، و السّلامة و الاسلام، ربّى و ربّک اللَّه.
 «به نام خدا. خدایا، هلال این ماه را براى ما همراه با امنیت و داشتن ایمان و سلامتى و بهره‏مند شدن از اسلام قرار داده. [اى ماه‏] پروردگار من و تو خداى یگانه است».
دعاى آن حضرت موقع دیدن هلال ماه رمضان‏
398. على علیه السّلام فرمود: رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله وقتى استهلال ماه رمضان مى‏کرد، رو
                        آداب، سنن و روش رفتارى پیامبر گرامى اسلام، ص: 181
به قبله مى‏ایستاد و مى‏گفت:
اللّهمّ اهلّه علینا بالامن و الایمان، و السّلامة و الاسلام، و العافیة المجلّلة، و دفاع الاسقام، و العون على الصّلاة و الصّیام و تلاوة القرآن. اللّهمّ سلّمنا لشهر رمضان، و تسلّمه منّا، و سلّمنا فیه حتّى ینقضى عنّا شهر رمضان و قد عفوت عنّا و غفرت لنا و رحمتنا.
 «خدایا، هلال این ماه را براى ما همراه امنیت و ایمان و سلامتى و اسلام و عافیت فراگیر و دفع بیمارى‏ها و یارى بر انجام نماز و روزه و تلاوت قرآن قرار ده.
خدایا، ما را براى انجام اعمال ماه رمضان سالم به این ماه برسان، و آن را نیز سالم از ما دریافت دار، و ما را در آن سالم بدار تا ماه رمضان تمام شود در حالى که از ما عفو کرده و مغفرت و رحمتت را شامل حالمان کرده باشى».
ذکر آن حضرت در هر روز
399. امام صادق علیه السّلام فرمود: رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله هر روز سیصد و شصت بار، به تعداد رگهاى بدن، حمد خدا مى‏کرد و مى‏گفت:
الحمد للَّه ربّ العالمین کثیرا على کلّ حال.
 «در تمام حالات و به طور فراوان حمد و ستایش مخصوص پروردگار جهانیان باد».
400. امام صادق علیه السّلام از قول رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمود: در بدن آدمى‏زاده سیصد و شصت رگ وجود دارد، که یک صد و هشتاد رگ آن متحرّک و یک صد و هشتاد رگ دیگر ساکن است؛ اگر رگ‏هاى متحرک ساکن شوند، یا بالعکس رگ‏هاى ساکن متحرک گردند آدمى خوابش نمى‏برد. از این رو رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله چون صبح مى‏کرد سیصد و شصت مرتبه مى‏گفت:
الحمد للَّه کثیرا على کلّ حال‏
. «در تمام حالات و به طور فراوان حمد و ستایش مخصوص پروردگار جهانیان باد». و چون شب فرا مى‏رسید ذکر گذشته را نیز به همان شماره تکرار مى‏فرمود.
                        آداب، سنن و روش رفتارى پیامبر گرامى اسلام، ص: 182
401. على علیه السّلام در ضمن حدیثى فرمود: رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله هر روز صبح وقتى آفتاب طلوع مى‏کرد، سیصد و شصت بار براى شکر خدا مى‏گفت:
الحمد للَّه ربّ العالمین کثیرا طیّبا على کلّ حال.
 «در تمام حالات و به طور پاکیزه و فراوان، حمد و ستایش مخصوص پروردگار جهانیان باد».
عمل دیگرى از آن حضرت در شب نیمه شعبان‏
402. یکى از زنان پیامبر صلّى اللَّه علیه و آله گوید: رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله در شبى که نوبت من بود آهسته از رختخواب بیرون رفت به طورى که من نفهمیدم. پس از آنکه بیدار شدم غیرت زنانه مرا در گرفت و پنداشتم که در حجره یکى دیگر از زنانش رفته است، ناگاه چشمم به آن حضرت افتاد که مانند جامه‏اى که بر زمین افتاده باشد، روى انگشتان پا به سجده رفته و در حال سجده مى‏گوید:
أصبحت الیک فقیرا خائفا مستجیرا، فلا تبدّل اسمى، و لا تغیّر جسمى، و لا تجتهد بلائى، و اغفر لى.
 «پیوسته به تو فقیر و نیازمندم، و همیشه از تو ترسان و به تو پناهنده‏ام، پس نامم را از زمره نیکان بر مگردان، و جسمم را تغییر مده، و به آزمون دشوارم میفکن، و مرا بیامرز».
سپس سر از سجده برداشت و دوباره به سجده رفت، شنیدم که این بار مى‏گفت:
سجد لک سوادى و خیالى، و آمن بذلک فؤادى، هذه یداى بما جنیت على نفسى. یا عظیم ترجى لکلّ عظیم، اغفر لى ذنبى العظیم، فانّه لا یغفر الذّنب العظیم الّا العظیم.
 «جسم و شبح من هر دو برایت سجده کرده، و دلم به آن ایمان آورده، اینک این دو دستم [که در پیشگاهت به خاک افتاده‏] در برابر آن جنایتى که بر خود کرده‏ام. اى خداى بزرگى که امید به انجام هر کار بزرگى به توست، گناه بزرگ مرا ببخش، که جز خداى بزرگ، گناه بزرگ را نیامرزد».
سپس سر از سجده برداشت و براى بار سوم به سجده رفت، شنیدم که‏
                        آداب، سنن و روش رفتارى پیامبر گرامى اسلام، ص: 183
مى‏گفت:
اعوذ بعفوک من عقابک، و اعوذ برضاک من سخطک، و اعوذ بمعافاتک من عقوبتک، و اعوذ بک منک. انت کما اثنیت على نفسک، و فوق ما یقول القائلون.
 «از عذاب تو به گذشتت، و از خشم تو به رضا و خشنودیت، و از کیفر تو به عفو و بخششت، و از ذات مقدست به ذات مقدس خودت پناه مى‏آورم. تو چنانى که خود ثناى خود گفته‏اى، و برتر از آنى که دیگران مى‏گویند».
بعد سر از سجده برداشت و براى بار چهارم به سجده رفت و گفت:
اللّهمّ انّى اعوذ بنور وجهک الّذى اشرقت له السّماوات و الارض، و قشعت به الظّلمات، و صلح به أمر الاوّلین و الآخرین، ان یحلّ علىّ غضبک، او ینزل علىّ سخطک.
اعوذ من زوال نعمتک، و فجأة نقمتک، و تحویل عافیتک، و جمیع سخطک.
لک العتبى فیما استطعت، و لا حول و لا قوّة الّا بک.
 «خدایا، به نور وجهت که آسمانها و زمین با آن روشن شده و تاریکى‏ها با آن زایل گشته و کار اولین و آخرین با آن به صلاح آمده پناه مى‏آورم از اینکه غضبت بر من فرود آید، و یا عذابت بر من نازل شود. خدایا، از زوال نعمتت، و از عذاب ناگهانیت، و تغییر یافتن سلامتى دادنت، و از هر خشم و غضبت به تو پناه مى‏آورم. در حد توانم از تو عذر مى‏خواهم؛ و هیچ نیرو و توانى بر ترک و عمل نیست مگر به واسطه ذات مقدس تو».
چون این حال را از آن حضرت دیدم او را رها کرده، به سرعت به منزل برگشتم به طورى که نفسم به شماره افتاد. رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله به دنبال من رسید و فرمود:
چرا نفست به شماره افتاده؟! عرض کردم: یا رسول اللَّه، نزد شما [و ناظر اعمالتان‏] بودم. فرمود: آیا مى‏دانى امشب چه شبى است؟! شب نیمه شعبان است که در آن اعمال آدمى معین، روزى‏ها تقسیم و عمرها نوشته مى‏شود و خداى متعال گناه همه کس را مى‏بخشد مگر مشرک و باجگیر (یا کینه‏ورز) و قاطع رحم و شرابخوار و کسى که اصرار بر انجام گناهى دارد و شاعر [بیهوده‏گو] و کسى که شغل کهانت و
                        آداب، سنن و روش رفتارى پیامبر گرامى اسلام، ص: 184
غیبگویى را انتخاب کرده است «1».
ذکر آن حضرت در هر صبح و شام‏
403. روایت شده که چون على بن الحسین علیهما السّلام را نزد یزید بردند، یزید تصمیم گرفت گردن آن حضرت را بزند، از این رو امام را در مقابل خود نگاه داشته، با او سخن مى‏گفت تا او را به حرف آورد و کلمه‏اى از آن حضرت بشنود که بدان بهانه او را بکشد، اما زین العابدین علیه السّلام به تمام سخنان یزید پاسخ مى‏داد در حالى که تسبیح کوچکى را که در دست داشت با انگشتان مى‏گردانید. یزید گفت: من دارم با تو سخن مى‏گویم و تو در پاسخ من با بى‏اعتنایى تسبیح مى‏گردانى؟! این چگونه رواست؟! حضرت فرمود: پدرم از جدّم نقل کرد که چون از نماز صبح و تعقیبات آن فارغ مى‏شد، با کسى سخن نمى‏گفت تا اینکه تسبیح را در برابر خود مى‏گرفت و مى‏گفت:
اللّهمّ انّى اصبحت اسبّحک و امجّدک و احمّدک و اهلّلک بعدد ما ادیر به سبحتى‏
 «خدایا، صبح کردم در حالى که به اندازه گردش دانه‏هاى تسبیح خود تو را تسبیح و تمجید مى‏کنم، و به گفتن حمد و ذکر توحید تو مى‏پردازم». آن‏گاه دانه‏هاى تسبیح را گردش مى‏داد و با مردم سخن مى‏گفت بدون آنکه ذکر گذشته را تکرار کند، و فرمود: با این کار به شماره گردش دانه‏هاى تسبیح برایش ذکر خدا حساب مى‏شود و آن سبب حفظ و حراست اوست تا وقتى که به بستر خواب رود، و چون به بستر مى‏رفت در آن هنگام نیز تسبیح را مى‏گرفت و ذکر گذشته را تکرار مى‏کرد و تسبیح را زیر سر خود مى‏نهاد و با این کار تا صبح ذکر خدا در نامه اعمال او نوشته مى‏شد. من نیز تسبیح را مى‏گردانم تا اقتدا به عمل جدم کرده باشم. یزید پس از شنیدن‏
                        آداب، سنن و روش رفتارى پیامبر گرامى اسلام، ص: 185
پاسخ امام مکرر گفت: با هیچ کدامتان سخن نمى‏گویم مگر اینکه پاسخى مى‏دهد که به نفع او تمام مى‏شود! بالاخره از کشتن آن حضرت منصرف شد و امر کرد تا بندها را از آن حضرت بردارند.
مؤلف: از ظاهر روایت برمى‏آید که مقصود امام زین العابدین علیه السلام از کلمه «جدّم» رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله بوده است.
دعا و تعویذ آن حضرت براى سر درد
404. امام صادق علیه السّلام فرمود: هر گاه کسالت یا سر دردى به رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله دست مى‏داد، دستها را مى‏گشود و سوره حمد و معوّذتین (الفلق و الناس) را مى‏خواند و دستها را به صورت مى‏کشید، پس ناراحتیش برطرف مى‏شد.
دعا و تعویذ آن حضرت براى تب و سایر دردها
405. رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله در هنگام تب و سایر دردها خود را به این دعا تعویذ مى‏کرد:
اللّهمّ انّى اعوذ بک من شرّ عرق نعّار، و من شرّ حرّ النّار
 «خدایا، من از شرّ رگى که خون به شدت در آن جریان دارد، و از شرّ سوزش آتش [دوزخ‏] به تو پناه مى‏آورم».
دعا و تعویذ آن حضرت براى تب‏
406. امیر المؤمنین علیه السّلام فرمود: رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله به تب سختى دچار شد، جبرئیل آمد و او را با این دعا تعویذ کرد:
بسم اللَّه ارقیک، بسم اللَّه اشفیک من کلّ‏
                        آداب، سنن و روش رفتارى پیامبر گرامى اسلام، ص: 186
داء یؤذیک، و اللَّه شافیک، بسم اللَّه خذها فلتهنّیک. بسم اللَّه الرّحمن الرّحیم، و فلا اقسم بمواقع النّجوم و انّه لقسم لو تعلمون عظیم، لتبرأنّ باذن اللَّه عزّ و جلّ‏
 «با نام خدا تو را تعویذ مى‏کنم و پناه مى‏دهم، با نام خدا برایت از هر درد که آزارت مى‏رساند شفا مى‏خواهم، و خداوند شفا دهنده توست، به نام خدا این تعویذ را بگیر که تو را گوارا باد. به نام خداوند بخشنده مهربان، سوگند به جایگاه ستارگان، که آن به حقیقت قسمى بزرگ است اگر بدانید؛ حتما به اذن خداوند بهبود خواهى یافت».
پس رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله برخاست و از بند تب نجات پیدا کرد. آن‏گاه فرمود: اى جبرئیل، تعویذى بلیغ بود! جبرئیل عرضه داشت: آن از خزانه‏اى است که در آسمان هفتم است.
دعا و تعویذ آن حضرت براى دفع سحر
407. ابن عباس گوید: لبید بن اعصم براى رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله جادو کرد و آن را در چاه بنى زریق پنهان نمود. رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله مریض شد؛ موقعى که آن حضرت خوابیده بود دو ملک آمده، یکى بالاى سر و دیگرى پایین پاى حضرت نشست و حضرت را به وضع جادو خبر داده گفتند: جادو در میان جلد شکوفه خرما قرار داده شده و در ته چاه «ذروان» زیر سنگى نهاده شده است. رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله از خواب بیدار شد و على علیه السّلام را با زبیر و عمّار فرستاد تا آن را بیرون آورند. على علیه السّلام با همراهان آب چاه را کشیده سنگ ته چاه را بلند کردند و جادو را در زیر آن پیدا کرده، خدمت رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله آوردند. در میان جلد شکوفه خرما مقدارى از موى سر پیغمبر (که موقع شانه زدن ریخته بود) با چند دندانه از دندانه‏هاى شانه آن حضرت وجود داشت که به آنها یازده گره با سوزن دوخته شده بود. پس این دو سوره (قل أعوذ برب الفلق، و قل أعوذ برب الناس) بر حضرت نازل شد. رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله هر آیه‏اى که‏
                        آداب، سنن و روش رفتارى پیامبر گرامى اسلام، ص: 187
خواند یکى از آن گره‏ها باز شد، پس از باز شدن تمام آنها رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله سبک شد و مانند کسى که بند از او برداشته باشند از جا جست. جبرئیل نیز شروع کرد آن حضرت را با این کلمات تعویذ نمودن:
بسم اللَّه ارقیک، من کلّ شى‏ء یؤذیک، من حاسد و عین و اللَّه یشفیک‏
. «با نام خدا تو را از شر هر چه موجب آزار توست تعویذ مى‏کنم، و خداوند تو را از شر هر حسود و چشم زخمى شفا کرامت مى‏کند».
دعا و تعویذى دیگر
408. از امام حسن عسکرى علیه السّلام نقل است که فرمود: رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله دست خود را بر گوشت ذراع (دست گوسفند) که زنى یهودى آن را مسموم کرده بود کشید و گفت:
بسم اللَّه الشّافى، بسم اللَّه الکافى، بسم اللَّه المعافى، بسم اللَّه الّذى لا یضرّ مع اسمه شى‏ء فی الارض و لا فی السّماء، و هو السّمیع العلیم.
 «به نام خداوند شفا بخش، به نام خداوند کفایت‏کننده، به نام خداوند عافیت دهنده، به نام خدایى که با یاد کردن نامش هیچ چیز در زمین و آسمان ضرر نمى‏رساند، و اوست شنوا و دانا». سپس فرمود: بخورید با نام خدا. پس رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله و همراهان همگى از آن خوردند تا سیر شدند و هیچ زیانى به آنان نرسانید «1».
دعاى آن حضرت موقع گرفتارى و غم‏
409. على علیه السّلام فرمود: وقتى گرفتارى یا همّ و غمّى به رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله وارد مى‏شد، این دعا را مى‏خواند:
یا حىّ یا قیّوم، یا حیّا لا یموت، یا حىّ، لا اله الّا أنت،
                        آداب، سنن و روش رفتارى پیامبر گرامى اسلام، ص: 188
کاشف الهمّ، مجیب دعوة المضطرّین، أسألک بأنّ لک الحمد، لا اله الّا انت المنّان بدیع السّماوات و الارض، ذو الجلال و الاکرام، رحمان الدّنیا و الآخرة و رحیمهما. ربّ ارحمنى رحمة تغنینى بها عن رحمة من سواک، یا ارحم الرّاحمین‏
. «اى خداى زنده و پاینده‏اى که حیات و قوام هر چیز به دست توست، اى خدایى که مرگ به او راه ندارد. اى خداى زنده، خدایى جز تو نیست که برطرف کننده هر غم و اندوه، و اجابت‏کننده دعاى درماندگانى، از تو درخواست مى‏کنم، زیرا که تمام ستایش و حمدها مخصوص توست، خدایى جز تو نیست که نعمت بخش و آفریننده آسمان و زمین و صاحب جلالت و بزرگوارى، و بخشنده و مهربان در دنیا و آخرت هستى، پروردگارا، رحمتى شامل حال من کن که با آن از رحمت دیگرانم بى‏نیاز سازى، اى مهربان‏ترین مهربانان».
و رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمود: هر مسلمانى که این دعا را سه بار بخواند خواسته‏اش برآورده مى‏شود مگر آنکه درخواست گناه و یا قطع رحمى کرده باشد.
دعاى آن حضرت براى حفظ قرآن‏
410. على علیه السّلام فرمود: این دعا از دعاهاى رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله است:
اللّهمّ ارحمنى بترک معاصیک ما ابقیتنى، و ارزقنى حسن النّظر فیما یرضیک عنّى، و الزم قلبى حفظ کتابک کما علّمتنى، و اجعلنى اتلوه على النّحو الّذى یرضیک عنّى. اللّهمّ نوّر بکتابک بصرى، و اشرح به صدرى، و فرّح به قلبى، و اطلق به لسانى، و استعمل به بدنى، و قوّنى على ذلک، فانّه لا حول و لا قوّة الّا بک‏
. «خدایا، مرا با ترک گناهان و نافرمانى خودت تا زنده هستم، شایسته رحمت خود ساز و توجه خوبى به آنچه تو را از من خشنود مى‏سازد روزیم فرما، و چنان که قرآن را به من آموخته‏اى دلم را پیوسته حافظ آن قرار ده، و مرا به تلاوت آن به نحوى که‏
                        آداب، سنن و روش رفتارى پیامبر گرامى اسلام، ص: 189
باعث خشنودى توست موفق دار. خدایا، دیدگانم را به قرآنت روشن، و سینه‏ام را با آن باز و پذیرا، و دلم را به آن شاد، و زبانم را به قرآن گویا ساز، و بدنم را بر عمل کردن به آن وادار، و مرا بر این کار نیرو ده، که هیچ نیرو و توانى بر ترک و عمل نیست جز به ذات مقدس تو».
دعاى آن حضرت براى محفوظ ماندن از شرّ دشمنان‏
411. حجاب رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله (یعنى دعایى که براى محفوظ ماندن از شرّ دشمنان مى‏خواند) این بود:
و جعلنا على قلوبهم اکنّة ان یفقهوه و فى آذانهم وقرا. و اذا ذکرت ربّک فى القرآن وحده ولّوا على ادبارهم نفورا. «1» اللّهمّ بما وارت الحجب من جلالک و جمالک، و بما اطاف به العرش من بهاء کمالک، و بمعاقد العزّ من عرشک، و بما تحیط به قدرتک من ملکوت سلطانک، یا من لا رادّ لامره، و لا معقّب لحکمه، اضرب بینى و بین اعدائى بسترک الّذى لا تفرّقه العواصف من الرّیاح، و لا تقطعه البواتر من الصّفاح، و لا تنفذه عوامل الرّماح. حل یا شدید البطش بینى و بین من یرمینى بخوافقه، و من تسرى الىّ طوارقه، و فرّج عنّى کلّ همّ و غمّ. یا فارج همّ یعقوب، فرّج عنّى. یا کاشف ضرّ ایّوب اکشف ضرّى، و اغلب لى من غلبنى یا غالبا غیر مغلوب. و ردّ اللّه الّذین کفروا بغیظهم لم ینالوا خیرا، و کفى اللّه المؤمنین القتال، و کان اللّه قویّا عزیزا «2». فایّدنا الّذین آمنوا على عدوّهم فاصبحوا ظاهرین «3».
 «ما بر دلهاى کافران حجاب‏هایى افکنده‏ایم که قرآن را نمى‏فهمند و در
                        آداب، سنن و روش رفتارى پیامبر گرامى اسلام، ص: 190
گوش‏هاى آنان سنگینى نهاده‏ایم (که نمى‏شنوند). و چون خدا را در قرآن به تنهایى یاد مى‏کنى آنان از نفرت به تو پشت مى‏کنند». خدایا، تو را به آن جلال و جمالت که در پس حجابها مستور است، و به آن نور کمالت که عرش آن را احاطه نموده، و به جایگاه عزت و شرافتى که در عرش قدرتت جاى دارد، و به ملکوت سلطانت که قدرتت آن را احاطه کرده سوگند مى‏دهم، اى خدایى که امر و فرمانت را ردکننده‏اى، و حکم و قضاوتت را برگشت دهنده‏اى نیست، بین من و دشمنانم حجاب خودت را قرار ده، حجابى که بادهاى تند توانایى متفرق ساختن، و شمشیرهاى تیز قدرت قطعه قطعه کردن، و سر نیزه‏هاى کارى نیروى نفوذ کردن در آن را نداشته باشند. اى خداى سخت حمله‏کننده و به چنگ آورنده، بین من و کسانى که مرا هدف تیرهاى خود قرار مى‏دهند، و بلاهاى عظیم شبانگاه را به سوى من سرازیر مى‏کنند حایل شو، و هر غم و اندوهى را از من بر طرف ساز، اى خدایى که غم یعقوب را برطرف ساختى، غم و غصه را از من برطرف فرما. اى خدایى که گرفتارى و بیمارى ایوب را برطرف کردى، گرفتارى مرا مرتفع گردان. اى خداى پیروزى که هیچ گاه مغلوب نمى‏شوى، مرا بر هر دشمنى که دارم پیروز گردان. «و خدا کافران را خشمناک در حالى که به فتحى نائل نشده بودند باز گردانید، و خداوند بار جنگ را از دوش مؤمنان برداشت، و خداوند نیرومند و عزیز است». «پس مؤمنان را بر دشمنانشان یارى دادیم به طورى که بر دشمن پیروز شدند».
ملحقات‏
367) رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله برنمى‏خاست و نمى‏نشست مگر به یاد خدا.
368) حضرت امام رضا علیه السّلام به اصحاب خود مى‏فرمود: بر شما باد به همراه داشتن اسلحه و سلاح پیامبران. عرض شد: اسلحه پیامبران چیست؟ فرمود: دعا
                        آداب، سنن و روش رفتارى پیامبر گرامى اسلام، ص: 191
کردن.
369) رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله هنگام دعا کردن چنان تضرّع و زارى مى‏کرد که نزدیک بود عبا از دوش او بیفتد.
370) امام باقر علیه السّلام فرمود: ما اهل بیت دعا مى‏کنیم و از خداوند آنچه را دوست داریم درخواست مى‏کنیم، اما هنگامى که قضاى الهى بر خلاف میل ما واقع شد همان را مى‏پسندیم و با آنچه محبوب خداست مخالفت نمى‏ورزیم.
دعاى آن حضرت هنگام صبح‏
371) امام صادق علیه السّلام فرمود: سه جمله دعا هست که پیغمبران از آدم علیه السّلام به بعد، دست به دست گرفتند تا به رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله رسید و حضرت در صبح آن دعا را مى‏خواند:
اللّهمّ انّى اسألک ایمانا تباشر به قلبى، و یقینا حتّى اعلم انّه لا یصیبنى الّا ما کتبت لى، و رضّنى بما قسمت لى.
 «خدایا، از تو ایمانى مى‏طلبم که با آن همیشه در دلم باشى، و یقینى مى‏خواهم که به واسطه آن بدانم که جز آنچه تو برایم مقرر کرده‏اى به من نمى‏رسد. و مرا به داشتن آنچه قسمت من کرده‏اى خشنود ساز».
372) (مانند دعاى 395. است)
تعویذ رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله‏
373) امیر المؤمنین على علیه السّلام فرمود: رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله حسن و حسین علیهما السّلام را با این کلمات تعویذ مى‏کرد و دستور مى‏داد اصحابش نیز [خود و اولادشان را] با آن تعویذ کنند:
بسم اللَّه الرّحمن الرّحیم، اعیذ نفسى و دینى و اهلى و مالى و ولدى و خواتیم عملى و ما رزقنى ربّى و خوّلنى، بعزّة اللَّه و عظمة اللَّه و جبروت اللَّه و
                        آداب، سنن و روش رفتارى پیامبر گرامى اسلام، ص: 192
سلطان اللَّه و رحمة اللَّه و رأفة اللَّه و غفران اللَّه و قوّة اللَّه و قدرة اللَّه، و بآلاء اللَّه و بصنع اللَّه و بارکان اللَّه و بجمع اللَّه عزّ و جلّ، و برسول اللَّه صلّى اللَّه علیه و آله و قدرة اللَّه على ما یشاء، من شرّ السّامّة و الهامّة، و من شرّ الجنّ و الانس، و من شرّ ما دبّ فی الارض، و من شرّ ما یخرج منها، و من شرّ ما ینزل من السّماء و ما یعرج فیها، و من شرّ کلّ دابّة ربّى آخذ بناصیتها، انّ ربّى على صراط مستقیم، و هو على کلّ شى‏ء قدیر، و لا حول و لا قوّة الّا باللَّه العلىّ العظیم، و صلّى اللَّه على سیّدنا محمّد و آله.
 «به نام خداوند بخشنده مهربان، جان و دین و اهل و مال و اولاد و عاقبت کار و آنچه را که پروردگارم روزى من ساخته و به من بخشیده است، همه را در پناه عزت و عظمت و جبروت و سلطنت و رحمت و رأفت و مغفرت و قوت و قدرت خداى متعال قرار داده، و به نعمتها و احسان و ارکان و الفت خدا و به رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله [؟] و قدرت خدا که بر هر چه خدا بخواهد نافذ است سپردم، از شر حیوان زهردار و بى‏زهر، و از شرّ جنّ و انس، و از شر آنچه در دل زمین حرکت مى‏کند و آنچه از آن بیرون مى‏آید، و از شر آنچه از آسمان فرود مى‏آید و آنچه به آن بالا مى‏رود، و از شر هر جاندارى که زمامش به دست پروردگارم مى‏باشد؛ که همانا پروردگارم بر راه راست است و او بر همه چیز تواناست، و هیچ توانایى و نیرویى بر ترک و عمل نیست جز به خداى والا و بزرگ، و درود خدا بر سرورمان محمّد و آل او باد».
تعویذ دیگر در گرفتارى‏ها و در کلیه ناراحتى‏ها و شداید
374) جابر گوید: رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله چون دچار غم و ناراحتى مى‏شد و یا از جانب مشرکین به مشکلى برمى‏خورد دست مبارکش را مى‏بست و فشار مى‏داد و
                        آداب، سنن و روش رفتارى پیامبر گرامى اسلام، ص: 193
مى‏گفت: تنگ شو، باز شو. سپس رو به قبله مى‏ایستاد و دست خود را بلند مى‏کرد و مى‏گفت:
بسم اللَّه الرّحمن الرّحیم، لا حول و لا قوّة الّا باللَّه العلىّ العظیم. اللّهمّ ایّاک نعبد و ایّاک نستعین. اللّهمّ کفّ بأس الّذین کفروا، فانّک أشدّ باسا و اشدّ تنکیلا

 «به نام خداوند بخشنده مهربان، هیچ توانایى و نیرویى بر ترک و عمل نیست جز به خداى والا و بزرگ. بار الها، تنها تو را مى‏پرستیم و تنها از تو یارى مى‏جوییم. بار الها، قدرت و نیروى کافران را دفع فرما، که نیرو و قدرت تو از همه سخت‏تر است».
جابر گفت: به خدا قسم دست مبارکش را باز نمى‏کرد مگر آنکه فرج مى‏رسید.
دعاى آن حضرت چون از امرى محزون مى‏گشت (دعاى فرج)
375) امام صادق علیه السّلام فرمود: رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله چون از امرى محزون مى‏گشت این دعا را مى‏خواند؛ و به آن دعاى فرج گفته مى‏شد:
اللّهمّ احرسنى بعینک الّتى لا تنام، و اکفنى برکنک الّذى لا یرام، و ارحمنى بقدرتک علىّ، و لا اهلک و انت رجائى. فکم من نعمة انعمت بها علىّ قلّ لها شکرى، و کم من بلیّة ابتلیتنى قلّ لک بها صبرى. فیا من قلّ عند نعمته شکرى فلم یحرمنى، و یا من قلّ عند بلیّته صبرى فلم یخذلنى، و یا من رآنى على الخطایا فلم یفضحنى، اسألک ان تصلّى على محمّد و آل محمّد.
اللّهمّ اعنّى على دینى بالدّنیا، و على الآخرة بالتّقوى، و احفظنى فیما غبت عنه، و لا تکلنى الى نفسى فیما حضرته، یا من لا تضرّه الذّنوب، و لا تنقصه المغفرة، هب لى ما لا ینقصک، و اغفر لى ما لا یضرّک، انّک ربّ وهّاب. اسألک فرجا قریبا،
                        آداب، سنن و روش رفتارى پیامبر گرامى اسلام، ص: 194
و صبرا جمیلا، و رزقا واسعا، و العافیة من جمیع البلاء، و شکر العافیة
. «خدایا، با دیده‏ات که هرگز به خواب نمى‏رود مرا پاسدارى کن، و با ستون محکمت که هرگز خراب نمى‏شود نگاهم دار، و به قدرتت بر من رحم کن، و با امیدى که به تو دارم مبادا هلاک شوم. چه بسیار نعمت‏هایى به من کرامت فرمودى که در برابرش شکرگزارى مناسبى نکردم، و چه ابتلائاتى بر من وارد ساختى که در برابر آنها صبر و بردبارى درستى ننمودم. پس اى خدایى که در برابر کفران نعمت محرومم نکردى، و اى خدایى که در مقابل کم صبرى در بلایت خوارم نساختى، و اى خدایى که مرا بر انجام گناهان بى‏باک یافتى و رسوایم ننمودى، از تو مى‏خواهم که بر محمّد و آل محمّد درود فرستى.
خدایا، دنیا را وسیله اعانت بر دینم قرار ده، و پرهیزکارى را موجب سعادت آخرتم نما، آنچه به من کرامت کردى و فعلا از من غایب است همه را نگهدارى کن، و در حفظ آنچه به من مرحمت کردى و در نزدم حاضر است به خود وامگذار. اى کسى که گناهان به او ضررى نمى‏رساند، و آمرزش خطاهاى بندگان از او چیزى نمى‏کاهد، آنچه را که چیزى از تو نمى‏کاهد به من ارزانى دار، و آنچه را برایت ضررى ندارد بر من ببخش، که تو پروردگار بخشنده‏اى. از تو گشایشى نزدیک، صبرى نیکو، رزقى وسیع، عافیت از همه بلایا و شکر در برابر عافیت را مسألت دارم».
دعاى آن حضرت موقع دیدن هلال‏
376) على علیه السّلام فرمود: رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله چون چشمش به هلال مى‏افتاد مى‏فرمود:
ایّها الخلق المطیع الدّائب السّریع المتصرّف فی ملکوت الجبروت بالتّقدیر، ربّى و ربّک اللَّه. اللّهمّ اهلّه علینا بالامن و الایمان و السّلامة و الاحسان،
                        آداب، سنن و روش رفتارى پیامبر گرامى اسلام، ص: 195
و کما بلّغتنا اوّله فبلّغنا آخره، و اجعله شهرا مبارکا تمحو فیه السّیّئات، و ترفع لنا فیه الدّرجات، یا عظیم الخیرات.
 «اى آفریده مطیع و کوشا و سریع که در ملکوت آسمان با تقدیر الهى در گردشى. پروردگار من و تو خداست. خدایا، این ماه را بر ما، ماه امن و ایمان و سلامت و احسان قرار ده، و چنان که ما را به آغازش رساندى به آخرش نیز برسان، و آن را ماهى مبارک قرار ده که در آن گناهانمان را ببخشى و درجاتمان را بالا برى، اى خدایى که خیراتت بسى بزرگ است».